મળો દેશની બે દીકરિઓથી તેને જણાવ્યું કે ખેતીથી સારા કામ બીજુ કોઈ નથી

કહેવાયે છે કે જ્યારે મહિલાના પતિનો અવસાન થઈ જાય છે. ત્યારે તેના ઉપર મુશ્કેલીઓનો પહાડ તૂટી પડે છે. અને તેના જીવનની હોરડી સારી રીતે આગળ નથી વધતી. પરંતુ આ વાર્તાને ખોટુ સાબિત કર્યો છે અમદાવાદની સરોજ પટેલે. જેમને પતિના અવસાન પછી ખેતી તરફ પગ મુક્યો અને હવે તે ગ્રીન હાઉસમાં શાકભાજીની ખેતી કરીને નફો કમાઈ રહી છે. આજે તેને એક મહિલા ખેડૂત તરીકે નવી ઓળખ મળી રહી છે. પોતાની મેહનત થકી વડા પ્રધાને મોદી પણ તેમના સાથે મુલાકાત કરી છે અને તેમની તારીફ કરી છે. જો કે હવે સરોજ પટેલ ઇઝરાયેલથી નવી તકનીક સીખીને આવી છે.

મહેસાણાના મોતીદાળ ગામની રહેવાસી છે સરોજબેન

અમદાવાદથી લગભગ 100 કિલોમીટર દૂર આવેલા ઉત્તર ગુજરાતના પ્રવેશ જિલ્લા મહેસાણાના મોતીદાળ ગામની રહેવાસી સરોજા પટેલ ખેતી કરે છે. હકીકતમાં, 2006 માં તેમના પતિ ભાવેશ પટેલનું એક માર્ગ અકસ્માતમાં અવસાન થયું, ત્યારબાદ ઘરની સંભાળ લેવાની સંપૂર્ણ જવાબદારી તેમના ખભા પર આવી ગઈ. મુસીબતના સમયે તેણે હાર માનવાને બદલે ખેતી કરવાનું વિચાર્યું, તેના સાસુ-સસરાએ પણ આમાં તેની સંપૂર્ણ મદદ કરી.

ખેતીથી સારી કમાણી કરી શકીએ

સરોજ કહે છે, "જો આપણે ખેતીને વ્યવસાય તરીકે કરીએ તો ખેતીમાંથી સારી કમાણી કરી શકીએ છીએ. જ્યારે હું પહેલીવાર ખેતી કરતી હતી ત્યારે લોકો કહેતા હતા કે તેમાં કોઈ નફો નથી પણ મેં 15 લાખ રૂપિયાની કમાણી કરી. પ્રથમ વર્ષે જ. કાકડીઓ વેચી દીધી હતી અને આ પૈસાથી બેંકની લોન ચૂકવી દીધી હતી. તે આગળ જણાવતા કહ્યુ, તે ગ્રીનહાઉસમાં દ્રાક્ષ અને સ્ટ્રોબેરીનું પરીક્ષણ પણ કરે છે. એક સમયે તે સરકારી નોકરી પાછળ દોડતી હતી. આજે, તે તે નોકરી કરતાં ખેતીને વધુ સારી માને છે. આજે આ ખેતીને કારણે તેણીએ રાષ્ટ્રીય કક્ષાનો પુરસ્કાર પણ આપવામાં આવ્યો છે.

વડા પ્રધાન સાથે મુલાકાત

એકવાર વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ખેડૂતો સાથે વાત કરી રહ્યા હતા, તે સમયે ઈઝરાયેલના વડાપ્રધાન બેન્જામિન નેતન્યાહુ ત્યાં હતા. તે સમયે પીએમ મોદીએ મને પૂછ્યું કે આપણે ઇઝરાયલની જેમ ખેતી કેમ નથી કરી શકતા, તો મેં કહ્યું કે જો મને સારી સુવિધાઓ મળશે તો અમે તેમના કરતા વધુ સારું કરી શકીશું. જે બાદ મને ઈઝરાયેલ જવાનું આમંત્રણ મળ્યું હતું. સરોજ પટેલને એક દીકરો અને એક દીકરી છે. તેના સાસુ કહે છે કે મારા માટે મારી વહુ એક દીકરા કરતાં પણ વધારે છે. આજે તેણે મારું નામ રોશન કર્યું છે.

ઝારખંડની પિંકી દેવી

ખેતી માટે દરેક ઇંચ જમીનનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો તેની આ કળા જો તમારે શીખવી હોય તો ઝારખંડની આ પિંકી દેવી પાસેથી શીખો. જેઓ રાસાયણિક ખાતર ઉમેર્યા વિના જમીનના નાના ટુકડાઓમાં સારી ખેતી કરી રહી છે. રાંચી જિલ્લા મુખ્યાલયથી લગભગ 63 કિમી દૂર સિલ્લી બ્લોકના સતપાલ ગામની રહેવાસી પિંકી દેવીએ પહેલા આજીવિકા કૃષક મિત્ર પાસેથી તાલીમ લીધી અને હવે તે ઘરે જ ખાતર અને જંતુનાશકો બનાવીને સારું ઉત્પાદન મેળવી રહી છે. તે કહે છે, "અમે બજારમાંથી ખાતર અને દવાઓ ખરીદતા નથી, અમે તેને ઘરે જ બનાવીએ છીએ અને તેને પાકમાં લગાવીએ છીએ. તેનાથી અમારા ખેતરોની ફળદ્રુપતા વધે છે.

મહિલાઓને આપે છે ખેતીની તાલીમ

પિંકી દેવી ખેતીના સાથે સાથે ઝારખંડ સ્ટેટ લાઇવલીહુડ પ્રમોશન સોસાયટી સખી મંડળ સાથે સંકળાયેલી મહિલાઓને ઓછા ખર્ચે ખેતીની તાલીમ આપે છે. આ મહિલાઓમાં જેઓ અન્ય મહિલા ખેડૂતોને શીખવવાનું કૌશલ્ય ધરાવે છે તેમને તાલીમ આપવામાં આવે છે અને આજીવિકા કૃષક મિત્ર બનાવવામાં આવે છે. આ આજીવિકા ખેડૂત મિત્રો તેમના ગામની સખી મંડળની મહિલાઓને ખેતરોને કેવી રીતે વધુ ફળદ્રુપ બનાવી શકાય અને નફો કેવી રીતે વધારવો તે જણાવે છે.

ખાતર બનાવવાની તાલીમ

પિંકી આગળ જણાવે છે, “અમે મહિલાઓને કહીએ છીએ કે 20 કિલો ગાયનું છાણ, 250 ગ્રામ ચણાનો લોટ, 250 ગ્રામ ગોળ લઈને અને તેને એકસાથે મિક્સ કરીને અમે ઓર્ગેનિક ખાતર બનાવીએ છીએ. પાણીની તંગીમાંથી છુટકારો મેળવવા માટે અમે ટપક સિંચાઈની વ્યવસ્થા કરી છે. આમાં ઓછા પાણીથી સિંચાઈ કરવામાં આવે છે.'' જ્યારે આ મહિલાઓ સખી મંડળ સાથે સંકળાયેલી ન હતી, ત્યારે તેઓ માત્ર વરસાદની ઋતુમાં જ ડાંગરની ખેતી કરતી અને જો તેઓ શાકભાજી રોપતી તો પણ તેઓ તળાવમાંથી પાણી લાવતા. જે તેમના માટે એક પડકાર હતો.

પરંતુ હવે સખી મંડળમાં જોડાયા બાદ આ મહિલા ખેડૂતો ખેતીની આધુનિક પધ્ધતિઓ તો શીખી રહી છે પરંતુ ઓછી જમીનમાંથી સારી ઉપજ પણ મેળવી રહી છે. ટપક સિંચાઈના કારણે તેઓ હવે વર્ષમાં બેથી ત્રણ શાકભાજીની લણણી કરે છે અને મોટી આવક ધરાવે છે.