દરેક વેપારી ઇચ્છે કે તેમના દીકરા-દીકરીઓએ તેમના ધંધાને આગળ વધારી વધું મોટા કરે. વેપારી જેમ એક ખેડૂત પણ એજ ઇચ્છે કે તેના બાળકો પણ મોટા થઈને ખેતર વેચાનીલ બદલે મારી જેમ ધરતીને માં માનીને ખેતકામ સાથે સંકળાયિને જગતના તાત બનીએ લોકોને ખવડાયે. ભારત તો શું દુનિયામાં કોઈ પણ ખેડૂત એવો નથી જે તે ઇચ્છે કે મારા પછી મારા બાળકોએ આ ખેતરને વેંચી નાખે. પરંતુ આજે અમે તમને એક એવી મહિલા ખેડૂતની વાર્તા જણવવા જઈ રહ્યા છે. જે પોતાના બાળકોથી કહે છે કે જ્યાર સુધી હું છું ત્યાર સુધી ત્યા ખેતી થવી જોઈએ અને મારી મૃત્યું પછી તમે લોકોએ આ ખેતરને વેચી નાખશે. તે મહિલા ખેડૂત પોતાના બાળકોથી કહે છે કે તમે વચન આપો કે તમે ક્યારે પણ ખેતી કામ સાથે નથી સંકળાશો.
આ વાર્તા છે મહારાષ્ટ્રના દુષ્કાળગ્રસ્ત નાસિક જિલ્લાના અભોના ગામની લલિતા મોરેની. જેમણે ખેતીમાં ઘણું નામ કમાવ્યું, લલિતાએ ખેતીમાં વાસ્તવિક સંઘર્ષ જોયો છે. ખેતીના આ સંઘર્ષનો સામનો કરીને, તેણે ખેતીમાંથી નફો મેળવ્યો, જેના દ્વારા તેણે તેના બાળકોને ભણાવ્યું, પરંતુ હવે પાકના ભાવની દુર્દશા જોઈને તે નિરાશ છે. આ સંજોગોને જોતા તેઓએ તેમના બાળકોને ખેતીથી દૂર રાખવાનો નિર્ણય કર્યો છે.
કેમ લીધું આવું નિર્ણય
કૃષિ જાગરણની ટીમે લલિતા પાસેથી સમજવાનો પ્રયાસ કર્યો કે તેણે શા માટે તેના બાળકોને ખેતીથી દૂર રાખવાનું નક્કી કર્યું, તેમ છતાં આ કામ તેના ઘરને ટેકો આપે છે અને તેના બાળકોને અભ્યાસ માટે સક્ષમ બનાવે છે. લલિતાએ જણાવ્યું કે પતિના મૃત્યુ પછી ઘરની સંભાળ રાખવાની સાથે તેણે ખેતી પણ શરૂ કરી દીધી. કારણ કે ઘર ચલાવવા માટે બીજું કોઈ સાધન નહોતું.
લલિતા કરે છે ડુંગળીની ખેતી
લલિતા ડુંગળીની ખેતી કરે છે. તેણીની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા કારણ કે તેણીને તેણીના પતિના મૃત્યુ પછી તેણીના બાળકોને ઉછેરવા અને શિક્ષિત કરવા માટે ખેતીમાં જે સંઘર્ષનો સામનો કરવો પડ્યો હતો તે યાદ આવ્યું. તેણી કહે છે કે કોઈક રીતે તેણે ખેતી દ્વારા તેના બાળકોને શિક્ષણ આપ્યું છે, પરંતુ હવે પાકના ભાવ એટલા ખરાબ છે કે આગળ વધવું ખૂબ મુશ્કેલ છે.
હવે ખેતીમાં નફો નથી
લલિતા જણવ્યું કે હવે ખેતીમાં નફો નથી. તેમનું કહેવું છે કે તેમાં ખેડૂતની મહેનતનું ફળ મળતું નથી. એટલા માટે તે તેના બાળકોને ક્યારેય ખેતીમાં પ્રવેશવા દેશે નહીં. તે કહે છે કે તેણીએ જે સંઘર્ષનો સામનો કર્યો છે તે તેના બાળકોના જીવનમાં આવવા દેશે નહીં. મોરેએ જણાવ્યું હતું કે પાકને પાણી આપવા માટે રાત્રે 3 વાગે ખેતરમાં જવું પડતું હતું. તે બાળકને સાથે ખેતરોમાં લઈ જતી અને પાકને સિંચાઈ કરતી. કારણ કે રાત્રે લાઇટ આવતી હતી. જાતે ટ્રેક્ટર ચલાવ્યું અને છંટકાવ કર્યો. સખત મહેનત દ્વારા તેણીએ તેના પતિ દ્વારા ખેતી માટે લીધેલી લોન ચૂકવી દીધી. તેમ છતાં સંઘર્ષનો અંત આવ્યો ન હતો.
આવક હોય તો જ ખેતી કરીએ ને
લલિતા જ્યારે 30 ક્વિન્ટલ ડુંગળી વેચવા બજારમાં ગઈ ત્યારે તેની કિંમત માત્ર 125 રૂપિયા હતી, પછી તે ડુંગળી લઈને પરત આવી. તે કહે છે કે અમારા જેવી ઘણી મહિલાઓ છે જેમણે પોતાના ઘરેણાં ગીરો મૂકીને ડુંગળીની ખેતી કરી હતી, પરંતુ હવે તેની ખેતી ઓછી કિંમતના કારણે ખેડૂતોને રડાવી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં ખેતી કોણ કરશે? બાળકો નોકરી કરે પણ ખેતી ન કરે તો ઠીક છે.
ખેતીમાં નુકસાનની સિવાય બીજુ કઈં નથી
જણાવી દઈએ કે લલિતા મોરેએ સાત એકરમાં ડુંગળીની ખેતી કરી હતી, પરંતુ બજારમાં ડુંગળીના ભાવ સતત ઘટવાને કારણે તેમને ભારે નુકસાન થઈ રહ્યું છે. તેણી કહે છે કે તે કાં તો હવે ડુંગળીની ખેતી બંધ કરશે અથવા તેમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કરશે. વરસાદ અને અતિવૃષ્ટિના કારણે ખેડૂતોને ઘણું નુકસાન થયું છે, તેની ઉપર ભાવમાં ઘણો ઘટાડો થયો છે. સંગ્રહની પૂરતી વ્યવસ્થા નથી, તેથી ડુંગળીની ખેતી હવે ખોટનો સોદો બની ગઈ છે.
Share your comments