જાણે...શાકભાજી તરીકે વપરાતી કેળાની જાતો વિષય અને તેની ખેતી વિષય પણ

ભારતમાં અંદાજીત 500થી વધુ કેળાની જાતો ઉગાડવામાં આવે છે, પરંતુ સમાન જાતિના કેળાના અલગ અલગ પ્રદેશોમાં જુદા જુદા નામ છે. રાજેન્દ્ર કૃષિ વિશ્વવિદ્યાલય, પુસા પાસે કેળાની 79 થી વધુ પ્રજાતિઓ સંગ્રહિત છે.

ભારતમાં અંદાજીત 500થી વધુ કેળાની જાતો ઉગાડવામાં આવે છે, પરંતુ સમાન જાતિના કેળાના અલગ અલગ પ્રદેશોમાં જુદા જુદા નામ છે. રાજેન્દ્ર કૃષિ વિશ્વવિદ્યાલય, પુસા પાસે કેળાની 79 થી વધુ પ્રજાતિઓ સંગ્રહિત છે. કેળાની દરેક પ્રજાતિઓ ન તો રાંધીને ખાવા માટે યોગ્ય હોય છે, ન તો તેમનું  શાક સારુ બને છે, તેથી કેળાની કઈ પ્રજાતિ શાકભાજી માટે યોગ્ય છે તે જાણવું જરૂરી છે. જેથી ખેડૂતો તેની ખેતી કરીને સારી કમાણી કરી શકે.

સામાન્ય રીતે, કેળાની જીનોમિક કમ્પોઝિશન, જેમાં B (Musa balbisiana) જીનોમ વધુ હોય છે, તે શાકભાજી  કેળા વધુ સારું ગણાય છે તેમા A જીનોમ (musa acuminata) વધુ હોય છે તેને રાંધીને ખાઈ શકાય છે.. ભારતમાં કેળાની લગભગ 20 પ્રજાતિઓ બીજા દેશોમાં મોકલવાં માટે ઉગાડવામાં આવે છે.

શાકભાજી તરીકે વપરાતા કેળાની મુખ્ય જાતો

નેદ્રન (રજેજી) (એબીબી) - ફળોના વૈજ્ઞાનિક ડૉ. એસ.કે.સિંહ ઘણા વર્ષોથી કેળાની ખેતી પર સંશોધન કરી રહ્યા છે, આ મામલે એસ.કે.સિંહ કહે છે કે શાકભાજી તરીકે વપરાતા કેળાની જાતોની ખેતીમાં ખેડૂતોને ખર્ચ નહિવત રહે છે. જ્યારે આવક સારી થાય છે, દક્ષિણ ભારતમાં ખાસ કરીને કેરળના ખેડૂતો દ્વારા વપરાતી મુખ્ય જાત નેદ્રન છે. આ કેળામાંથી ચિપ્સ અને પાવડર બનાવવામાં આવે છે સાથે જ તેનો ઉપયોગ શાકભાજી તરીકે પણ થાય છે. તેનો છોડ 2.7-3.6 મીટર લાંબો હોય છે.

ફળના વાસણનું વજન 8-15 કિલોગ્રામ અને પોટમાં 30-50 ટુકડાઓમાં ફળ હોય છે. ફળની લંબાઈ 22.5-25 સેન્ટિમીટર આકાર વળી જાડી છાલ હોય છે, તેનું માંસ સખત અને સ્ટાર્ચવાળું છે પરંતુ મીઠું હોય છે. આ ફળોને  ઉકાળીને મીઠું અને મરી છાંટીને ખાવામાં આવે છે. ખેડુતો તેને સરળતાથી ઉગાડી શકે છે.

મોંથોન

તેના અન્ય નામો છે જેમકે કચકેલ, બનકેલ, બૌનથા, કારીબેલ, બથીરા, કોઠીયા, મુઠીયા, ગૌરિયા કનબૌથ, મન્નાન મોંથન વગેરે તે કેળાની શાકભાજી તરીકે વપરાતી જાત છે, જે બિહાર, કેરળ, માલબર, તમિલનાડુ, મદુરાઈ, તંજાવર, કોયમ્બતુર અને મુંબઇમાં મુખ્યત્વે જોવા મળે છે. આની છાલ ખૂબ જ જાડી અને પીળી હોય છે.તેનો વચ્ચેનો ભાગ એકદમ કડક હોય છે. કાચા ફળને શાક બનાવવા અને પાકા ફળને ખાવામાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.

બિહારમાં કોઠીયા પ્રજાતિના કેળાની ખેતી મુખ્યત્વે રસ્તના કિનારાઓ પર કોઈપણ જાતની ખાસ કાળજી વગર, ખાતરનો ઉપયોગ કર્યા વગર કરવામાં આવે છે. તેના ફળોના ગુચ્છાઓનું વજન 18- 22.5 કિલોગ્રામ જેટલું હોય છે. જેમાં સામાન્ય રીતે 100- 112 જેટલા ફળો હોય છે.

જાણો...ક્યારે અને કેવી રીતે કરવી જોઈએ કેળાની વાવણી

કારપુરાવલ્લી (એબીબી)

આ તમિલનાડુની પ્રખ્યાત પ્રજાતિ છે. જે પિસાંગ અવાક ગ્રુપથી સંબંધિત છે. તેનો છોડ ખૂબ કઠોર હોય છે, જે હવા, શુષ્ક પાણી, ઊંચી નીચી જમીન, પીએચ મૂલ્યની એક તટસ્થ પ્રજાતિ છે. ખેડુતો અસામાન્ય હવામાનમાં પણ તેને ઉગાડી શકે છે. તે અન્ય કેળાની જાતિઓ કરતા થોડો વધારે સમય લે છે, ગહરનું  સરેરાશ વજન 20-25 કિલો હોય છે. તેનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે શાકભાજી માટે થાય છે.

સાબા (એબીબીબી)

સાબા કેળા એક ટેટ્રાપ્લોઇડ હાઇબ્રિડ (એબીબીબી) પ્રજાતિ છે જે પહેલા ફિલિપાઇન્સમાં ઉગાડવામાં આવતી હતી પરંતુ હવે તેને તમામ પ્રમુખ ઉત્પાદક દેશોમાં ઉગાડવામાં આવે છે, જેનો છોડ દીઠ આશરે 26થી 38 કિલોનો જથ્થોમાં મળે છે. સાબા કેળા ફળદ્રુપ જમીનમાં સંપૂર્ણ સૂર્યના સંસર્ગ સાથે સારી રીતે ઉગે છે.  પરિપક્વતાના આધારે, ફળ સામાન્ય રીતે ચોરસ અને કોણીય હોય છે. માંસ સફેદ અને સ્ટાર્ચ હોય છે, જે તેને રાંધવા માટે આદર્શ બનાવે છે. ફૂલોની 150 થી 180 દિવસ પછી પણ લણણી કરવામાં આવે છે, ખાસ કરીને જો તેમને લાંબા અંતરે પરિવહન કરવું હોય. ખેડુતો તેને સરળતાથી ઉગાડી શકે છે અને વેચવા માટે ખૂબ દૂર લઈ જાય છે. જેનથી સારી આવક મળે છે.

ક્યારે વિચાર્યુ છે કે,કેળાના આકાર વાંકો કેમ હોય છે

ફિયા-03

ફિયા કેળા જૂથની બીજી સંકર પ્રજાતિ છે. ખેડુતો જો તેની ખેતી કરે તો વધુ ફાયદો થઈ શકે છે. તેના ફળોને શાકભાજીના રૂપમાં તેમજ રાંધીને ખાવામાં આવે છે.ફિયા -01ની જેમ આ પ્રજાતિ પણ ચતુર્ભુજ છે, આ પ્રજાતિના છોડ સીધા અને મજબૂત છે. પાકનો સમયગાળો 13-14 મહિનાનો હોય છે. દરેક ફળનું વજન 150-180 ગ્રામ છે. જેના કારણે ખેડૂતને વધારે ફાયદો થાય છે.