બાયો ફર્ટીલાઈઝર શા માટે છે જરૂરી, જાણે નિષ્ણાતોની રાય

ફર્ટીલાઈઝર એટલે કે જૈવ ખાતરના ઉપયોગથી જમીનમાં 25 ટકા ખાતર અને પોષક તત્વનું પ્રમાણ ઓછું નાંખવું પડે છે. આ ઉપરાંત જૈવ ખાતર બીજનું સારું જર્મિનેશન, સારું ફ્લોવરિંગ અને સારું ફ્રૂંટિંગમાં સહાયક છે.તેમણે જણાવ્યું કે હકીકતમાં જૈવ ખાતર ખેતરમાં અગાઉથી જ ઉપલબ્ધ ડિએક્ટિવ ખાતરને મિશ્રણશીલ કરવામાં મદદ કરે છે.

છેલ્લા કેટલાક દાયકાથી રસાયણિક ખાતરનો સતત અને અસંતુલિત પ્રમાણમાં ઉપયોગ વધી રહ્યો છે. તે માટી અને પર્યાવરણના આરોગ્ય માટે હાનિકારક સાબીત થઈ રહ્યું છે. તેનાથી માટીમાં જીવાંશ તત્વોની સતત અછત થઈ રહી છે અને ઉપજ ક્ષમતામાં પણ વધારો થઈ રહ્યો છે.

આ સંજોગોમાં વૈજ્ઞાનિકોએ સંશોધન બાદ કેટલીક એવી પ્રકૃતિપ્રદત જીવાણુઓનું સંશોધન કર્યું છે, જે રસાયણિક ખાતરની અસરને ઓછી કરી, પોષક તત્વોના પુરવઠાને તથા માટીની ઉપજ ક્ષમતાને વધારવામાં મદદ કરવા સાબીત થાય છે. તેને બાયો ફર્ટીલાઈઝર (Bio Fertilizer) અથવા જૈવ ખાતર કહેવામાં આવે છે, જે જીવિત ખાતર હોય છે.

હકીકતમાં કોઈ પાકના સારા ઉત્પાદન માટે નાઈટ્રોજન, ફોસ્ફરસ અને પોટાશ સહિત વિવિધ પોષક તત્વોની આવશ્યકતા રહે છે. આ જૈવ ખાતર હવાને નાઈટ્રોજનને એમોનિયાના સ્વરૂપમાં છોડને સરળતાથી ઉપલબ્ધ કરવામાં સહાયક છે. આ ઉપરાંત તે માટીમાં રહેલા મિશ્રણશીલ ફોસ્ફરસ અને અન્ય પોષક તત્વનું મિશ્રણ તૈયાર કરી છોડને સરળતા ઉપલબ્ધ કરાવવામાં મદદરૂપ બને છે.

25 ટકા ખાતરની બચત થાય

ફર્ટીલાઈઝર એટલે કે જૈવ ખાતરના ઉપયોગથી જમીનમાં 25 ટકા ખાતર અને પોષક તત્વનું પ્રમાણ ઓછું નાંખવું પડે છે. આ ઉપરાંત જૈવ ખાતર બીજનું સારું જર્મિનેશન, સારું ફ્લોવરિંગ અને સારું ફ્રૂંટિંગમાં સહાયક છે.

તેમણે જણાવ્યું કે હકીકતમાં જૈવ ખાતર ખેતરમાં અગાઉથી જ ઉપલબ્ધ ડિએક્ટિવ ખાતરને મિશ્રણશીલ કરવામાં મદદ કરે છે. જેથી છોડને તે પોષક તત્વ સરળતાથી ઉપલબ્ધ બનાવી શકે છે. તે વાયુમંડળમાં રહેલા નાઈટ્રોજનને અવશોષણ કરી છોડને ઉપલબ્ધ કરાવે છે. જેથી યુરિયાનો પાકોમાં ઓછામાં ઓછો ઉપયોગ કરવો પડે છે.

તે વિવિધ જૈવ ખાતર પર્યાવરણને પણ કોઈ જ નુકસાન પહોંચાડતું નથી. આજે અનેક પ્રકારના જૈવ ખાતર રહેલા છે, જેનો ઉપયોગ કરી ખેડૂત વધારે સારું ઉત્પાદન પ્રાપ્ત કરી શકે છે.

કેટલાક મહત્વના જૈવ ખાતર

 એજોટોબેક્ટર

આ પ્રકારના ખાદ્યાન પાકો જેવા કે ઘઉં, મકાઈ, ધાન વગેરે માટે ખૂબ જ ઉપયોગી જીવાણુ છે. આ વાયુમંડળીય નાઈટ્રોજનનું સ્થિરીકરણ કરી છોડને પોષક તત્વ ઉપલબ્ધ કરાવે છે.

રાઈઝોબિયમ

આ કઠોળ પાક માટે ઉપયોગી જીવાણુ છે. જે છોડને નાની-નાની ગ્રાંથિયોમાં જોવા મળે છે. આ વાયુમંડળના નાઈટ્રોજન સ્થિતિકરણ કરી છોડોમાં પોષક તત્વોને પૂરા કરે છે.

માઈક્રોરાઈઝા

આ એક ફૂગ છે, જે માટીમાં રહેલા સંબંધિત ફોસ્ફરસના છોડ સુધી પહોંચાડવામાં મદદ કરે છે. તેને લીધે છોડની વૃદ્ધિ વધારે થાય છે. આ પાક જેમના નર્સરીની તૈયાર કરી રોપણી કરવામાં આવે છે, જે ટામેટા, રિંગણ, મરચા, બટાકા, ડુંગળી, ટામેટા, લસણ, બટાકા, ભીંડા અન્ય શાકભાજી પાક માટે ઉપયોગી છે. છોડની રોપણી અગાઉ માઈક્રોરાઈઝાના 5 મિલી પ્રતિ લીટર પ્રમાણ લઈ છોડના મૂળને સારી રીતે મિશ્રણમાં ડૂબોડી રાખવા. ત્યારબાદ છોડની રોપણી કરવી.

ફોસ્ફેટ સોલ્યુબિલિઝીંગ બેક્ટેરિયા

આ જીવાણુ માટીમાં અગાઉથી જ રહેલા ડીએક્ટિવ ફોસ્ફરસને એક્ટિવ કરે છે. એટલે કે તે મિશ્રણ ન થતા ફોસ્ફરસને મિશ્રણ તૈયાર કરી છોડને સરળતાથી ઉપલબ્ધ કરાવી શકાય છે.

કેએસબી 

આ જીવાણુ માટીમાં રહેલા પોટેશિયમ પોષક તત્વોના છોડ સુધી પહોંચે છે. આ ઉપરાંત ઝેડએસબી જીવાણુ છોડ સુધી ઝીંક તત્વને પહોંચાડવામાં સહાયક છે.