વધતા તાપમાન અને ઘટતા ભાવ વચ્ચે ઘઉંના ઉત્પાદનની સ્થિતિ

ખેતી હજુ પણ જોખમી વ્યવસાય છે. આ દિવસોમાં, ખેડૂત ઘઉંના પાક પર વધતા હવામાનના તાપમાનની અસરને સમજવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છે, જ્યારે સરકાર દ્વારા ખુલ્લા બજારમાં ઘઉંની હરાજીના કારણે મંડીઓમાં ભાવ નીચે જતા ખેડૂતો મૂંઝવણમાં છે.

આ રવિ સિઝનમાં ખેતરોમાં ઘઉંનો ખીલેલ પાક જોઈને ખેડૂતોના ચહેરા પર ચમક આવી જાય છે, પરંતુ ફેબ્રુઆરી મહિનામાં હવામાનમાં આવેલા અસાધારણ પલટાને કારણે ખેડૂતો ચિંતામાં મુકાઈ ગયા છે. વધતા તાપમાનને કારણે ઘઉં અકાળે પાકશે અને અનાજ નબળું રહેશે. હવામાન વિભાગના જણાવ્યા અનુસાર વધતા તાપમાનથી ઘઉંના પાક પર પ્રતિકૂળ અસર પડી શકે છે. એક અભ્યાસ મુજબ તાપમાનમાં વધારાને કારણે ઘઉંનું ઉત્પાદન 1 ટકાથી 8 ટકા ઘટી શકે છે. અન્ય સ્થાયી પાકો અને બાગાયત પર સમાન અસરો થઈ શકે છે. આ પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોએ ખેડૂતોને પાકની હળવી સિંચાઈ કરવાની સલાહ આપી છે.

આ વર્ષે ઘઉંનું બમ્પર ઉત્પાદન અપેક્ષિત છે. આંકડા મુજબ, ગયા વર્ષે ઘઉંનો વાવેતર વિસ્તાર 339.87 લાખ હેક્ટર હતો, જે હવે વધીને 341.13 લાખ હેક્ટર થઈ ગયો છે અને સરકારના અંદાજ મુજબ ઉત્પાદન 112 મિલિયન ટનથી વધુના રેકોર્ડ સુધી પહોંચી શકે છે. જોકે ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થાના ડાયરેક્ટર ડૉ.એ.કે. સિંહના મતે ચિંતા કરવાની કોઈ વાત નથી. 35 ડિગ્રી સુધી ઘઉંના પાકના ઉત્પાદન પર કોઈ પ્રતિકૂળ અસર થતી નથી.

ઘઉંના ઉત્પાદન પર ગરમીનો પડછાયો છવાઈ ગયો

તાપમાનમાં એકાએક વધારો થતા ઘઉંના ખેડૂતો ચિંતાતુર બન્યા છે. સાથે જ સરકારની મુશ્કેલીઓમાં પણ વધારો થયો છે. ગત વર્ષની જેમ આ વર્ષે પણ ગરમીના કારણે રવિ પાકને અસર ન થાય તેવી ભીતિ ખેડૂતો સેવી રહ્યા છે, જ્યારે કૃષિ નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે જો તાપમાનમાં વધારો આમ જ ચાલુ રહેશે તો ઘઉંની ઉપજમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. તેની ગુણવત્તા પણ પ્રભાવિત થઈ શકે છે. ઘઉંના પાક પર તાપમાનમાં વધારાની અસર પર નજર રાખવા માટે સરકારે એક સમિતિની રચના કરી છે. નેશનલ ક્રોપ ફોરકાસ્ટિંગ સેન્ટરના અનુમાન વચ્ચે આ પગલું આવ્યું છે કે ફેબ્રુઆરીના પ્રથમ સપ્તાહ દરમિયાન એમપી સિવાયના મુખ્ય ઘઉં ઉગાડતા પ્રદેશોમાં મહત્તમ તાપમાન છેલ્લા સાત વર્ષની સરેરાશ કરતા વધારે હતું. હવામાન વિભાગે પણ ગુજરાત, જમ્મુ, હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડમાં સામાન્ય કરતાં વધુ તાપમાન રહેવાની આગાહી કરી છે.

સરકારે વધતા તાપમાનની અસરનો અભ્યાસ કરવા માટે પેનલની સ્થાપના કરી: સરકારે ઊંચા તાપમાનની અસર પર દેખરેખ રાખવા માટે એક સમિતિની રચના કરવાનું નક્કી કર્યું છે, ભારતના કૃષિ કમિશનર સમિતિનું નેતૃત્વ કરશે અને દેશના મુખ્ય ઘઉં ઉત્પાદક રાજ્યોના અધિકારીઓ અને સરકારી વૈજ્ઞાનિકો પેનલ પર પણ હશે. IMDએ જણાવ્યું હતું કે ગત સપ્તાહે કેટલાક રાજ્યોમાં મહત્તમ તાપમાન 36 ડિગ્રી સેલ્સિયસ પર પહોંચી ગયું હતું, જે સામાન્ય કરતાં 6 ડિગ્રી સેલ્સિયસ વધારે છે.

મોનીટરીંગ માટે સમિતિ

ઘઉંના પાક પર તાપમાનમાં વધારાને કારણે ઊભી થતી પરિસ્થિતિઓ પર નજર રાખવા માટે એક સમિતિની રચના કરવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે સમિતિ સૂક્ષ્મ સિંચાઈ અપનાવવા માટે ખેડૂતોને સલાહ આપશે. તેમણે કહ્યું કે કૃષિ કમિશનરની આગેવાની હેઠળની સમિતિમાં કરનાલ સ્થિત ઘઉં સંશોધન સંસ્થાના સભ્યો અને મુખ્ય ઘઉં ઉત્પાદક રાજ્યોના પ્રતિનિધિઓ પણ હશે.વહેલી વાવણીની જાતોને તાપમાનમાં વધારાથી કોઈ અસર થશે નહીં અને ગરમી પ્રતિરોધક જાતોનું પણ આ વખતે મોટા વિસ્તારોમાં વાવેતર કરવામાં આવ્યું છે. પાક વર્ષ 2022-23માં ઘઉંનું ઉત્પાદન રેકોર્ડ 112.1 મિલિયન ટન રહેવાનો અંદાજ છે.

બીજી તરફ કેન્દ્ર સરકારની ખુલ્લી વેચાણ યોજનાને કારણે ઘઉંના જથ્થાબંધ ભાવમાં ઘટાડો થવા લાગ્યો છે, હવે તેની અસર છૂટક ભાવ પર પણ પડશે, જેના કારણે ખેડૂતોમાં ચિંતા જોવા મળી રહી છે. હવે પાક લણણી શરૂ થઈ ગઈ છે અને ભાવ ઘટીને લગભગ 700 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ થઈ ગયા છે, જ્યારે ઘઉંનો સંપૂર્ણ પાક લણવામાં આવશે ત્યારે ભાવ શું હશે? આ ખેડૂતોની ચિંતાનો વિષય છે કારણ કે બીજા અંદાજ મુજબ આ વર્ષે ઘઉંનું રેકોર્ડ ઉત્પાદન 112.1 મિલિયન ટન થવાની સંભાવના છે અને કેન્દ્ર ટેકાના ભાવે 30 થી 40 મિલિયન ટન ઘઉંની ખરીદી કરશે. આ માટે FCIને નોડલ એજન્સી બનાવવામાં આવી છે.

જ્યારે સરકારે 30 લાખ ટન ઘઉં ખુલ્લા બજારમાં વેચવાનો નિર્ણય લીધો ત્યારે ઘઉંના ભાવ 2800 થી 3000 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ ચાલી રહ્યા હતા, પરંતુ સરકારે વધારાના 20 લાખ ટન ઘઉં વેચવાનો નિર્ણય કરીને ખેડૂતોને ચિંતામાં મૂક્યા, કારણ કે 50 લાખ ટન ઘઉંના આગમનને કારણે ભાવમાં 700 થી 800 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલનો ઘટાડો થયો છે. ગયા વર્ષે નિકાસને કારણે ઘઉંના સારા ભાવ મળ્યા હતા, પરંતુ આ વર્ષે ગ્રાહકોને રાહત મળશે પણ ખેડૂતોનું શું થશે?

ગયા વર્ષે, સરકારે MSP પર 1.87 કરોડ ટન ઘઉંની ખરીદી કરી હતી. તે અગાઉની સીઝન કરતાં 56 ટકા નીચે હતો કારણ કે રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે મોટાભાગની ઘઉંની નિકાસ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ ખેડૂતો આ વર્ષે બમ્પર પાકની સંભાવનાને કારણે સારી ખરીદીની આશા રાખે છે. જો કે સરકારે ઘઉંની MSP 2125 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ નક્કી કરી છે, પરંતુ ઓપન માર્કેટ સેલ સ્કીમને કારણે બજાર કિંમતમાં ઘટાડો થઈ શકે છે.

જો કે, વધતા તાપમાનને કારણે ઘઉંના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થવાથી ચિંતિત ખેડૂતો પણ ઓછા ભાવ મળવાથી ચિંતિત છે, કારણ કે FCI હવે ઓપન માર્કેટ સેલ સ્કીમ હેઠળ ચોથી હરાજી કરવા જઈ રહી છે.

આ પણ વાંચો: કેપ્સીકમ મરચાંની ખેતી કેવી રીતે કરવી?