કેપ્સીકમ મરચાંની ખેતી કેવી રીતે કરવી?

કેપ્સીકમનું નામ સાંભળતા જ મનમાં તીખા અને મસાલેદાર સ્વાદની અનુભૂતિ થાય છે. શાકભાજી અને અન્ય ચાઈનીઝ વાનગીઓમાં સ્વાદ ઉમેરવા માટે ભારતમાં લગભગ દરેક રસોડામાં શિમલા મિર્ચનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. લાલ, પીળા, કેસરી અને લીલા રંગના કેપ્સિકમ પણ બજારમાં ઉપલબ્ધ છે. કેપ્સિકમને અંગ્રેજીમાં કેપ્સિકમ અને બેલ મરીના નામથી ઓળખવામાં આવે છે.

કેપ્સીકમની ખેતી શાકભાજીના પાક તરીકે થાય છે. ભારતમાં, તે મુખ્યત્વે પંજાબ, ઉત્તર પ્રદેશ, કર્ણાટક, હરિયાણા અને ઝારખંડમાં ઉગાડવામાં આવે છે. કેપ્સીકમમાં બીટા કેરોટીન અને વિટામીન A, C વધુ માત્રામાં જોવા મળે છે, જેના કારણે કેપ્સીકમનું સેવન શરીર માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. તે વજનને સ્થિર રાખવામાં પણ મદદ કરે છે, તે સિવાય કેપ્સીકમનો ઉપયોગ ઔષધીય સ્વરૂપમાં પણ થાય છે. તેમાં વિટામિન-સી અને વિટામિન-એ જેવા પોષક તત્ત્વો અને ખનિજ ક્ષાર જેવા કે આયર્ન, પોટેશિયમ, ઝિંક, કેલ્શિયમ વગેરે પુષ્કળ પ્રમાણમાં મળી આવે છે. જેના કારણે મોટાભાગની બીમારીઓથી બચી શકાય છે.બદલતી ફૂડ સ્ટાઇલને કારણે કેપ્સીકમની માંગ દિવસેને દિવસે વધી રહી છે. ભારતમાં લગભગ ૪૭૮૦ હેક્ટરમાં કેપ્સિકમની ખેતી થાય છે અને વાર્ષિક ઉત્પાદન ૪૨૨૩૦ ટન પ્રતિ વર્ષ છે.

કેપ્સીકમ માટે જરૂરી આબોહવા

કેપ્સિકમ ઉનાળાની ઋતુમાં પર્વતીય વિસ્તારોમાં અને ઉનાળા અને વરસાદની ઋતુમાં મેદાની વિસ્તારોમાં ઉગાડવામાં આવે છે. નરમ ભેજવાળું વાતાવરણ તેની ખેતી માટે સારું માનવામાં આવે છે. કારણ કે કેપ્સીકમના છોડ ભેજવાળા અને ઓછા ગરમ વાતાવરણમાં સારી રીતે ઉગે છે. તે જ સમયે, સૂકી આબોહવા તેના પાકને પકવવા માટે વધુ સારી માનવામાં આવે છે.

કેપ્સીકમ માટે યોગ્ય માટી

રેતાળ લોમ જમીન કેપ્સીકમની ખેતી માટે સારી છે. જેમાં ઓર્ગેનિક દ્રવ્ય સારી માત્રામાં હોય છે અને પાણીનો નિકાલ પણ સારો થાય છે. ત્યાં શિમલાની ખેતીથી સારી ઉપજ મેળવી શકાય છે.

કેપ્સીકમના છોડ રોપવા માટે યોગ્ય સમય અને પદ્ધતિ

કેપ્સીકમના છોડનું ટ્રાન્સપ્લાન્ટિંગ સીધું બીજના સ્વરૂપમાં નહીં પણ રોપાઓના સ્વરૂપમાં કરવામાં આવે છે. તેથી જ તેના છોડને રોપતા પહેલા, નર્સરી અથવા ખેતરોમાં બીજ તૈયાર કરવામાં આવે છે. બીજ તૈયાર કરતા પહેલા, તેમને બાવિસ્ટિનની યોગ્ય માત્રા સાથે સારવાર કરવામાં આવે છે. આ સિવાય જો તમે તેના છોડને ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવા માંગતા હોવ તો તમે રજિસ્ટર્ડ નર્સરીમાંથી છોડ ખરીદી શકો છો. જેના કારણે ખેડૂતનો સમય બચે છે અને ઉપજ પણ જલ્દી મળે છે. છોડ ખરીદતી વખતે એ તપાસવું જોઈએ કે છોડ એકદમ સ્વસ્થ અને એક મહિનાનો હોવો જોઈએ. આ પછી, છોડ રોપવા માટે ખેતરમાં પટ્ટાઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે, અને દરેક શિલા વચ્ચે ત્રણ ફૂટનું અંતર રાખવામાં આવે છે. રોપણી વખતે દરેક છોડ વચ્ચે એક ફૂટનું અંતર રાખવામાં આવે છે. કેપ્સિકમના છોડને રોપવા માટે જુલાઈ મહિનો યોગ્ય માનવામાં આવે છે. આ સિવાય કેપ્સિકમના છોડનું ટ્રાન્સપ્લાન્ટિંગ પણ જાન્યુઆરી અને સપ્ટેમ્બર મહિનામાં કરવામાં આવે છે. કેપ્સીકમના છોડની સારી સંભાળ રાખવાથી ૬ મહિના સુધી ઉપજ મેળવી શકાય છે.

ખેતીની તૈયારી કેવી રીતે કરવી?

કેપ્સીકમના છોડને રોપતા પહેલા ખેતરમાં ૫-૬ વખત સારી રીતે ખેડાણ કરો.
ખેડાણ કરતા પહેલા ખેતરમાં ગાયના છાણનું ખાતર સારી રીતે ભેળવવું.
ત્યાર બાદ ખેતરમાં ૯૦ સેમી પહોળી પથારી બનાવો.
તેના એક છોડને બીજા છોડથી લગભગ ૪૫ સે.મી.ના અંતરે ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરો.
એક પથારીમાં છોડની માત્ર બે લાઈનમાં વાવો.

સિંચાઈ અને ખાતર વ્યવસ્થાપન

કેપ્સીકમનું ખેતર તૈયાર કરતી વખતે તેમાં લગભગ ૨૫ થી ૩૦ ટન સડેલું છાણનું ખાતર ભેળવી દો. ખાતરનો ઉપયોગ કરતા પહેલા એકવાર કૃષિ તજજ્ઞોની સલાહ જરૂર લેવી. સિંચાઈની વાત કરીએ તો કેપ્સીકમના પાકને વધુ અને ઓછા પાણી બંનેથી નુકસાન થઈ શકે છે. તેથી જો જમીનમાં ભેજ ઓછો હોય તો તેને તરત જ પિયત આપવું જોઈએ અને જો પાણીનું સ્તર ઊંચું હોય તો તેમાંથી તુરંત નિકાલની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ. કેપ્સીકમના પાકને સામાન્ય રીતે ઉનાળામાં એક અઠવાડિયામાં અને શિયાળામાં ૧૦ થી ૧૫ દિવસે પિયત આપવું જોઈએ.

કેપ્સીકમની લણણી

કેપ્સીકમ ફળો રોપ્યા પછી ૬૦ થી ૭૦ દિવસમાં લણણી માટે તૈયાર છે. જ્યારે તેના ફળોનો રંગ આકર્ષક બને છે, તે સમય દરમિયાન તેની કાપણી કરવામાં આવે છે. કેપ્સીકમના એક હેક્ટર ખેતરમાંથી ૨૫૦ થી ૫૦૦ ક્વિન્ટલની ઉપજ મળે છે. જેના કારણે ખેડૂત ભાઈઓ કેપ્સીકમના એક હેક્ટર ખેતરમાંથી ઉપજ મેળવીને ૩ થી ૫ લાખની સારી આવક મેળવી શકે છે.

આ પણ વાંચો: નારંગીની ખેતી કેવી રીતે કરવી?