કુદરતી ખેતીને લગતા આ વિવિધ ઘટકો વિશે જાણો, ખેતીમાં થશે ગણો લાભ

કુદરતી ખેતીના સિદ્ધાંતો (ખેતી) 

દેશી ગાય

આ ખેતી મુખ્યત્વે દેશી ગાય પર આધારિત છે. દેશી ગાયના એક ગ્રામ છાણમાં 300 થી 500 કરોડ સૂક્ષ્મ જીવો હોય છે જ્યારે વિદેશી ગાયના એક ગ્રામ છાણમાં માત્ર 78 લાખ સૂક્ષ્મ જીવો જોવા મળે છે. ગાયના છાણ અને મૂત્રની ગંધને કારણે દેશી અળસિયા જમીનની સપાટી પર આવીને જમીનને ફળદ્રુપ બનાવે છે. દેશી ગાયના છાણમાં 16 મુખ્ય પોષક તત્વો હોય છે. ફક્ત આ 16 તત્વો આપણા છોડના વિકાસ માટે ઉપયોગી છે. છોડ તેમના શરીરના નિર્માણ માટે જમીનમાંથી આ 16 પોષક તત્વો લે છે. આ 16 તત્વો દેશી ગાયના આંતરડામાં ઉત્પાદિત થાય છે, તેથી દેશી ગાય કુદરતી ખેતીનો પાયો છે.

આ પણ વાંચો : Food Production: વર્ષ 2022-23 દરમિયાન દેશમાં 3305 લાખ ટનથી વધુ અનાજના ઉત્પાદનનો અંદાજ

ખેડાણ પદ્ધતિ

કુદરતી ખેતીમાં ઊંડી ખેડાણ કરવામાં આવતી નથી કારણ કે તે જમીનની ફળદ્રુપ શક્તિને ઘટાડે છે. તાપમાન 36 ડિગ્રી પર પહોંચતાની સાથે જ જમીનમાંથી કાર્બન વધવા લાગે છે અને હ્યુમસ બનવાની પ્રક્રિયા અટકી જાય છે, જેના કારણે જમીનની ફળદ્રુપતા ઘટી જાય છે.

પાણીનું યોગ્ય સંચાલન

કુદરતી ખેતીમાં છોડથી અમુક અંતરે સિંચાઈ કરવામાં આવે છે. આમાં માત્ર 10 ટકા પાણીનો ઉપયોગ થાય છે, જેના કારણે 90 ટકા પાણીની બચત થાય છે. જ્યારે છોડને અમુક અંતરથી પાણી આપવામાં આવે છે, ત્યારે છોડના મૂળની લંબાઈ વધે છે. મૂળની લંબાઈમાં વધારો થવાને કારણે, છોડના દાંડીની જાડાઈ વધે છે. આ ક્રિયાને કારણે છોડની ઊંચાઈ પણ વધે છે. પરિણામે ઉત્પાદન વધે છે.

છોડની દિશા: કુદરતી ખેતીમાં છોડની દિશા ઉત્તર-દક્ષિણ હોય છે જેથી છોડને લાંબા સમય સુધી સૂર્યપ્રકાશ મળે. એક છોડથી બીજા છોડનું અંતર વધવાને કારણે છોડને સૂર્યથી વધુ ઉર્જા મળે છે, જેના કારણે છોડ પોતાનું શરીર બનાવે છે. આનાથી છોડ પર કોઈપણ પ્રકારના જંતુના હુમલાની સંભાવના પણ ઓછી થાય છે અને પોષક તત્વો પણ છોડમાં સંતુલિત માત્રામાં સંગ્રહિત થાય છે. જો છોડની દિશા ઉત્તર-દક્ષિણ હોય તો ઉત્પાદનમાં 20 ટકાનો વધારો થાય છે.

સહાયક પાક

કુદરતી ખેતીમાં મુખ્ય પાકની સાથે સહાયક પાકોની ખેતી પણ એક સાથે કરવામાં આવે છે જેથી મુખ્ય પાકને નાઈટ્રોજન, ફોસ્ફરસ, પોટાશ વગેરે મળી રહે. છોડની વૃદ્ધિ સાથી પાકના મૂળ પાસે રાઈઝોબિયમ, એઝોસ્પીરીલમ, એઝેટોબેક્ટર વગેરે જેવા નાઈટ્રોજન ફિક્સિંગ બેક્ટેરિયાની મદદથી થાય છે. કુદરતી ખેતીમાં મુખ્ય પાકોની સાથે સંલગ્ન પાકોનું વાવેતર કરીને મુખ્ય પાક પર જીવાત નિયંત્રણ પણ એક સાથે કરવામાં આવે છે.

આવરણ

જમીનની સપાટી ઉપર પાકના અવશેષોને આવરી લેવાને 'કવરિંગ' કહેવામાં આવે છે. આના કારણે પાણીની બચત થાય છે અને જમીનમાંથી કાર્બન ઉડતું નથી, જેના કારણે જમીનની ફળદ્રુપતા વધે છે. આવરણ હવામાંથી ભેજ ભેગો કરે છે અને છોડને આપે છે, સૂક્ષ્મ-પર્યાવરણ બનાવે છે અને મૂળ અળસિયાની પ્રવૃત્તિઓમાં વધારો કરે છે. મૂળ અળસિયા તેમના મળમૂત્રને જમીનની સપાટી પર છોડી દે છે. અળસિયાના મળમૂત્રમાં સામાન્ય જમીનમાંથી 7 ગણો નાઈટ્રોજન, 9 ગણો ફોસ્ફરસ અને 11 ગણો પોટાશ વગેરે હોય છે, જેના કારણે જમીન ઝડપથી જીવંત બને છે.