ફુલો ને આધારિત વ્યવસાયની તકો

ફૂલો એ ભગવાનની સૌથી દિવ્ય રચના છે. ફૂલો દરેકને આકર્ષે છે અને માનવ જીવનમાં હંમેશા આકર્ષણનું કેન્દ્ર બને છે. ફૂલો શુદ્ધતા, સુંદરતા, શાંતિ, પ્રેમ અને જુસ્સાનું પ્રતીક છે. તમારા હૃદયની બધી લાગણીઓને વ્યક્ત કરવા માટે ફૂલ એ શ્રેષ્ઠ માધ્યમ છે.  આનંદ, ખુશી, ઉજવણીની ભાવના, દુ:ખ જેવી લાગણીઓ ફૂલો થકી પ્રસારિત કરવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે માણસ ફૂલો સાથે જન્મે છે, ફૂલો સાથે જીવે છે અને અંતે ફૂલો સાથે જ મૃત્યુ પામે છે.  આપણા સમાજમાં, કોઈપણ સામાજિક કાર્ય ફૂલોના ઉપયોગ વિના પૂર્ણ થતું નથી. શહેરીકરણ અને લોકોની જીવનશૈલી ને કારણે ફૂલોના ઉપયોગ અને માંગની પેટર્નમાં ફેરફાર સાથે, ફ્લોરીકલ્ચરને વ્યાપારી દરજ્જો પ્રાપ્ત થયો છે. ફ્લોરીકલ્ચરમાં માત્ર ફૂલોની ખેતી જ નથી પણ સુશોભીત છોડ, જેમ કે વૃક્ષો, ઝાડીઓ, લતાઓ, પામ્સ, વાંસ, થોર, સુક્યુલન્ટ્સ, સૂકા ફૂલો, આવશ્યક તેલ, લેન્ડસ્કેપ ગાર્ડનિંગ, ટર્ફ ગ્રાસ મેનેજમેન્ટ, લણણી પછીનું સંચાલન વગેરેનો પણ સમાવેશ થાય છે. ફૂલો અને તેનું માર્કેટિંગ ફ્લોરીકલ્ચર વ્યવસાયનો એક મહત્વનો ભાગ છે, તેનું સૌંદર્યલક્ષી મૂલ્ય છે અને તે શહેરોમાં પ્રદૂષણ મુક્ત વાતાવરણ માટે જરૂરી બની રહ્યું છે. 

 ફ્લોરીકલ્ચરની વ્યાપારી ધોરણે વિવિધ તકો:

            પરંપરાગત ફૂલોની ખેતી ખુલ્લા મેદાનમાં છૂટક ફૂલોની ખેતી દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે જે વેણી તથા માળા બનાવવા માટે , સ્ત્રીઓ માટે વાળના શણગાર, બગીચાના પ્રદર્શન, ધાર્મિક પ્રસાદ અને સુશોભન હેતુ વપરાય છે. પરંપરાગત ફૂલોમાં ગુલાબ, ગલગોટા, સેવંતી, મોગરા, ગેલાર્ડિયા, સ્પાઈડર લિલી, એસ્ટર, ક્રોસન્ડ્રા, વગેરે જેવા છૂટક ફૂલોની ખેતી થાય છે. લૂઝ ફ્લાવર માટેના મુખ્ય બજારો દિલ્હી, કોલકાતા, ચેન્નાઈ, બેંગલુરુ, મુંબઈ અને હૈદરાબાદમાં સ્થિત છે. કમનસીબે, આ ક્ષેત્ર પેકિંગ તકનીકો, પરિવહન અને માર્કેટિંગ માટે અયોગ્ય છે.

 કટ ફ્લાવરની ખેતી માં ગુલાબ, ગુલછડી જેવા ફૂલોનો સમાવેશ થાય છે. ખુલ્લા મેદાનમાં સેવંતી, ગ્લેડીયોલસ, ડેઝી, ગોલ્ડન રોડ વગેરેની દેશમાં મહત્વની અને વ્યાપકપણે ખેતી થાય છે. કટ ફૂલોનો ઉપયોગ ગુલદસ્તો, ફ્લોરલ બાસ્કેટ અને સુશોભન હેતુઓ માટે ફૂલોની ગોઠવણીની તૈયારીમાં થાય છે. 

ભારતમાં, ગુલાબ, સેવંતી, કાર્નેશન, જર્બેરા, લીલી, ઓર્કિડ અને એન્થુરિયમ જેવા ફૂલોની મોટા પાયે વ્યવસાયિક ખેતી માટે ગ્રીનહાઉસ ટેકનોલોજીનો લાભદાયી ઉપયોગ થાય છે. 

 કટ ગ્રીન્સ અથવા કટ પર્ણસમૂહનો ઉપયોગ ફૂલોની ગોઠવણીમાં કટ ફ્લાવર્સ સાથે ફિલર તરીકે કરવામાં આવે છે જેથી સૌંદર્યલક્ષી મૂલ્યમાં વધારો થાય. શતાવરીનો છોડ, ફર્ન, ડ્રેસીના, કેલેડિયમ, કામિની, થુજા વગેરે તેમના આકર્ષક સ્વરૂપ, રંગ અને તાજગીને કારણે ખૂબ માંગમાં છે.

પોટ પ્લાન્ટ અને પ્લગ પ્લાન્ટનું ઉત્પાદન વધી રહ્યું છે. શહેરીકરણ અને ઔદ્યોગિકીકરણ ને પરિણામે કૃષિ અને વનીકરણ હેઠળની જમીન ઝડપથી ઘટી રહી છે. ડ્રોઈંગ રૂમમાં પ્રકૃતિ લાવવા માટે, શહેરી વસ્તી તેમના ઘરોમાં છોડ ઉગાડવા માટે વધુ વલણ ધરાવે છે, જેણે પોટેડ છોડના મોટા પાયે ઉત્પાદન અને તેના માર્કેટિંગની તક ખોલી છે.  પોઈન્સેટિયા, એગ્લાઓનેમા, ડ્રેસીના, બેગોનીઆસ, મની પ્લાન્ટ, ફુશિયા, જેરેનિયમ, કેલંચો, કોલિયસ, કેલેડિયમ, ડ્રાકેના, ફર્ન, ક્રોટોન, કેક્ટસ વગેરે કેટલાક મહત્વના છોડ છે. નર્સરી ઉદ્યોગ માં સુશોભિત છોડની ગુણવત્તાયુક્ત વાવેતર એ ફ્લોરીકલ્ચર વ્યવસાય માટેનું એક મુખ્ય પાસું છે. 

લેન્ડસ્કેપ ગાર્ડનિંગને ઔદ્યોગિકીકરણ અને હરિયાળા પર્યાવરણ માટે સતર્કતાને કારણે ફ્લોરીકલ્ચર ને મની સ્પિનર ​​બિઝનેસ તરીકે ગણી શકાય. તેમાં લેન્ડસ્કેપ કન્સલ્ટન્સી, લેન્ડસ્કેપ પ્લાનિંગ અને ડિઝાઈનિંગ, સ્થાપના અને જાળવણી કરાર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આસપાસના વિસ્તારને સુંદર બનાવવા અને પર્યાવરણ નિયમન માટે, જાહેર સ્થળો અને ઉદ્યાનોમાં લેન્ડસ્કેપ ગાર્ડનિંગની ખૂબ માંગ છે. વધુમાં, જેમ જેમ ઝડપી શહેરીકરણ થઈ રહ્યું છે તેમ ટેરેસ ગાર્ડનિંગ, રૂફ ટોપ ગાર્ડનિંગ, વર્ટિકલ ગાર્ડનિંગ અને ગ્રીન વોલ (લિવિંગ વોલ) વગેરે જાહેર ક્ષેત્રમાં લોકપ્રિય બની રહ્યા છે. લેન્ડસ્કેપ ગાર્ડનિંગ નર્સરી ઉદ્યોગના વિકાસ સાથે સીધો સંકળાયેલો છે. 

ફ્લોરિસ્ટ્રી એ ફૂલોને ફૂલદાની અથવા બાઉલમાં સૌંદર્યલક્ષી રીતે ડિઝાઇન કરવાની અને તેમની તાજગીને લાંબા સમય સુધી જાળવી રાખવાની કળા છે. તેમાં વિવિધ પ્રસંગો જેવા કે લગ્ન, જન્મદિવસ, પાર્ટીઓ અને અન્ય સામાજિક કાર્યક્રમોમાં ફૂલોની હસ્તકલા અને ગોઠવણોની વિવિધ શૈલીઓ સાથે ગુલદસ્તો, સુશોભિત સ્ટેજ, બેન્ક્વેટ હોલ, કાર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. ફ્લોરસ્ટ્રીના વ્યવસાયમાં ટૂંકા ગાળામાં મહત્તમ વળતર મેળવવા માટે નાના તેમજ મોટા પાયા પર સ્વરોજગાર સર્જન માટે અપાર સંભાવનાઓ છે. 

કુલ ફ્લોરીકલ્ચર નિકાસમાં સુકા ફૂલોનો ફાળો લગભગ 60 ટકા છે. કમનસીબે, આ ઉદ્યોગ સુવ્યવસ્થિત નથી અને નિકાસની પ્રચંડ સંભાવના ધરાવતા આ ઉદ્યોગને બહુ ઓછું મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. સામાન્ય રીતે, ફૂલો અને છોડના ભાગો જંગલી સ્ત્રોતોમાંથી એકત્ર કરવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ શુષ્ક ફૂલો બનાવવા માટે થાય છે જેનો ઉપયોગ કેટલાક મૂલ્યવર્ધિત ઉત્પાદનો જેમ કે ફ્લોરલ ગ્રીટિંગ કાર્ડ્સ, પેટલ એમ્બેડેડ હેન્ડમેડ પેપર, પોટ પોરિસ, બટન હોલ, કોર્સેજ, ફ્લોરલ જ્વેલરી, ફ્લોરલ ગિફ્ટ્સ (ફૂલ) ગુલદસ્તો, ફ્લોરલ કન્ટેનર, કાગળના વજન, પુસ્તકના ચિહ્નો, ફોટો ફ્રેમ્સ, વગેરે. મુખ્ય ફૂલો અને છોડના ભાગો સૂકવવા માટે વપરાય છે તે છે કમળની શીંગો, ખસખસના બીજ, કેમલિયા, સ્ટ્રો ફ્લાવર, સ્ટેટિસ, ડેલ્ફીનિયમ, લવંડર, ડાહલિયા, બેલ કેપ્સ , આફ્રિકન મેરીગોલ્ડ, જ્યુટના ફૂલો, વગેરે. આપણા દેશનો કુલ વૈશ્વિક સૂકા ફૂલ બજારમાં 10 ટકા હિસ્સો છે. યુએસએ, યુકે, નેધરલેન્ડ, જર્મની, ઇટાલી વગેરે ભારત માટે મુખ્ય સ્થળો છે. તૂતીકોર્ન (તમિલનાડુ) અને કલકત્તા ભારતમાં સૂકા ફૂલ ઉદ્યોગના મુખ્ય કેન્દ્રો છે.

આ પણ વાંચો:ગુલાબના મુખ્ય જંતુઓ અને નિવારણ

ત્રિવેદી સરયુ જલધિભાઈ

પી.એચ.ડી. રિસર્ચ સ્કોલર

ફલોરીકલ્ચર એન્ડ લેન્ડસ્કેપ આર્કિટેકચર વિભાગ

નવસારી કૃષિ યુનિવર્સિટી, નવસારી.

મો: ૯૮૭૯૬૭૯૧૭૧