કેસર શા માટે મોંઘુદાટ છે? કેવી રીતે થાય છે વાવેતર

કેસરનું નામ સાંભળતા જ તેના ભાવનો વિચાર સૌપ્રથમ આવે છે. કેસર કિલો દીઠ લાખો રૂપિયામાં વેચાય છે. સોનાની જેમ વેચવામાં આવતું કેસર સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ ફાયદાકારક છે અને તેનું ધાર્મિક રીતે ખૂબ મહત્વ છે. તે ઉપરાંત આહારનો સ્વાદ પણ વધારે છે. તમે જાણો છો કે કેસર ખૂબ ખર્ચાળ છે, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે કેસર એટલું મોંઘું કેમ છે? આજે અહીં કેસરના તોતિંગ ભાવ પાછળના કારણ અંગે ચર્ચા કરીશું.

કેસર ઉગે ત્યારથી લઈ તેને બજારમાં વેચવા સુધીની પ્રોસેસ ખૂબ અટપટી અને મુશ્કેલ છે. આ કેસરને બજારમાં પહોંચાવા માટે ઘણી મહેનત કરવી પડે છે. આવી સ્થિતિમાં જાણો કેવી રીતે તેનું વાવેતર થાય છે, જેના કારણે તે ખૂબ મોંઘુ છે. જાણો કેશર સાથે જોડાયેલી ઘણી વિશેષ બાબતો ..

ઉપજ ખૂબ જ ઓછી થાય છે.

કેસરના ભાવ ખૂબ ઊંચા હોય છે, જ્યારે લાંબા અંતરે ખેતી કર્યા પછી પણ ખૂબ ઓછી પ્રમાણમાં ઉત્પાદન થાય છે. જો સાડા પાંચ હજાર ચોરસ ફૂટમાં વાવેતર કરવામાં આવે તો માત્ર 50 ગ્રામ કેસર મળતું હોવાનું માનવામાં આવે છે. આવી સ્થતિમાં એક કિલો કેસર મેળવવા માટે તેની ખેતી ખૂબ મોટી જમીનમાં કરવી પડશે.

બીજ 15 વર્ષ સુધી ચાલે છે

કેસરના બીજની વાવણી 15 વર્ષમાં ફક્ત એક જ વાર કરવી પડે છે અને દર વર્ષે તેમાં ફૂલો આવે છે. 15 વર્ષ પછી બીજ ફરીથી કાઢવામાં આવે છે અને તે પછી દરેક બીજમાંથી ઘણા બીજ બનાવવામાં આવે છે.

કેસર કેવી રીતે બનાવવામાં આવે છે?

કેસરના બીજ ઝાડની જેમ ઉગતા નથી. આમાં ફક્ત એક ફૂલ પાંદડાની જેમ નીકળે છે અને ફુલ સીધું બહાર આવે છે. આ લસણ અને ડુંગળીના છોડ જેવા લાગે છે. કેસરના એક ફૂલ ઉગે છે. જેમાં પાંદડાની મધ્યમાં 6 વધુ પાંદડા નીકળે છે, જે ફૂલોના પુંકેસર જેવા હોય છે. આવું જ ગુલાબના ફૂલમાં પણ જોવા મળે છે. તેમાં પણ નાના પાંદડા હોય છે. આ પ્લાન્ટ બે-ત્રણ ઇંચ ઉપર આવે છે. તેમાં કેસરના બે-ત્રણ પાંદડાઓ હોય છે, જે લાલ રંગના હોય છે. જ્યારે ત્રણ પાંદડા પીળા રંગના હોય છે, જેનો કોઈ ઉપયોગ નથી.

એક ગ્રામ કેસર માટે ખૂબ મહેનત

આવી સ્થિતિમાં દરેક ફૂલોમાંથી માત્ર કેસરના પાંદડા જ કાઢવાના હોય છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે લગભગ 160 કેસરના પાન બહાર કાઢવામાં આવે ત્યારે તેમાંથી માત્ર એક ગ્રામ કેસર બનાવી શકાય છે. એટલે કે, એક ગ્રામ કેસર માટે કેસરને ઘણા ફૂલોથી અલગ રાખવું પડે છે, જે ઘણી મહેનત છે.  આ સખત મહેનતમાંથી એક ગ્રામ કેસર કાઢવામાં આવે છે. તે 100 લિટર દૂધમાં પૂરતું છે.

ખેતી ક્યારે થાય છે?

ઓગસ્ટમાં તેનું વાવેતર થાય છે અને ફૂલોની પ્રક્રિયા ફક્ત ઓક્ટોબર-નવેમ્બરમાં થાય છે. આ ફૂલોની પ્રક્રિયામાં ફક્ત એક મહિનાનો સમય લાગે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તે 15 ઓક્ટોબરથી 15 નવેમ્બરની વચ્ચે થાય છે. કેસર માટેની સિંચાઈ કુદરતી છે અને તેમાંથી ફૂલો કાઢવામાં ઘણી મહેનત છે. જેથી મજૂર ખર્ચ ખૂબ વધારે છે. કાશ્મીરના માત્ર એક જ ભાગમાં તેની વધુ ખેતી થાય છે, કારણ કે ત્યાં ખાસ લાલ રંગની માટી છે, જેમાં કેસરની ખેતી કરવામાં આવે છે.

નોંધનીય છે કે, કેસર મોંઘું હોવા છતાં અનેક લોકો તેનો ઉપયોગ કરે છે. કેસરમાં અનેક ગુણ છે. સ્વાસ્થ્ય, સુગંધ અને ધાર્મિક રીતે કેસરનું મહત્વ ખૂબ વધુ છે. કેસર ઉગે ત્યારથી લઈ તેને બજારમાં વેચવા સુધીની પ્રોસેસ ખૂબ અટપટી અને મુશ્કેલ છે. આ કેસરને બજારમાં પહોંચવા સુધી ઘણી મહેનત કરવામાં આવે છે. કેસર બનતા ખૂબ ખર્ચ થાય છે. ઓછા પ્રમાણમાં ઉગતું હોવાથી પણ ભાવમાં વધારો જોવા મળે છે