ઉજ્જડ જમીન પર પણ થઈ શકે છે લેમન ગ્રાસની ખેતી

ખેતીથી થતી આવક વધારવા માટે હવે ખેડુતો પરંપરાગત ખેતી સિવાય નવા પ્રયોગો તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.આમાંના એક ઉપયોગમાં લેમનગ્રાસની ખેતી છે. લેમનગ્રાસની ખેતી ખેડુતો માટે નફાકારક ખેતી બની રહી છે. લેમનગ્રાસની ખાસ વિશેષતા એ છે કે તેના દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં પણ વાવેતર કરી શકાય છે.

ખેતીથી થતી આવક વધારવા માટે હવે ખેડુતો પરંપરાગત ખેતી સિવાય નવા પ્રયોગો તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.આમાંના એક ઉપયોગમાં લેમનગ્રાસની ખેતી છે. લેમનગ્રાસની ખેતી ખેડુતો માટે નફાકારક ખેતી બની રહી છે. લેમનગ્રાસની ખાસ વિશેષતા એ છે કે તેના દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં પણ વાવેતર કરી શકાય છે.

ભારતમાં વાર્ષિક 700 ટન જેટલું લેમનગ્રાસનું ઉત્પાદન થાય છે, જેનો મોટા ભાગના જથ્થોનો નિકાસ થાય છે. સિટ્રલની ઉચ્ચ ગુણવત્તાને કારણે ભારતમાંથી લેમનગ્રાસ તેલની માંગ હંમેશાં કરવામાં આવે છે.વર્ષ 2022 સુધીમાં ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાના વચનને પૂર્ણ કરવાની કવાયતમાં, ભારત સરકાર એરોમા મિશન હેઠળનો વિસ્તાર વધારી રહી છે, જે ઔષધીય અને સુગંધિત છોડના વાવેતર હેઠળનો વિસ્તાર વધારી રહી છે, ત્યાં પણ લેમનગ્રાસનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

ઝારખંડના કેટલાક જિલ્લાઓમાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી લેમનગ્રાસની ખેતી કરવામાં આવી રહી છે. તેનાથી ગ્રામજનોની આવકમાં વધારો થયો છે. તેમના જીવનમાં ખુશહાલી આવી રહી છે. લેમનગ્રાસની ખેતી મુખ્યત્વે રાજ્યના ખૂંટી અને ગુમલા જિલ્લામાં થઈ રહી છે. આ ઉપરાંત સિમડેગા, લાતેહાર અને લોહરદગામાં પણ તેની ખેતી કરવામાં આવી રહી છે. લેમનગ્રાસનું તેલ કાઢવામાં આવે છે જેનો ઉપયોગ ઔષધીય હેતુઓ માટે થાય છે. જેએસએલપીએસ દ્વારા આપવામાં આવેલી માહિતી મુજબ, જેએસએલપીએસ સાથે સંકલયેલી 16,000 મહિલાઓ લેમનગ્રાસની ખેતી સાથે જોડાયેલી છે. આ કાર્ય રાજ્યના 16 પ્રદેશોમાં થઈ રહ્યું છે.

લેમનગ્રાસની ખેતીના ફાયદા

લેમનગ્રાસની ખેતીનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તેની ખેતી માટે પાણીની જરૂરિયાત ખૂબ ઓછી રહે છે. તેથી ઝારખંડ માટે તે વધુ સારું છે કારણ કે અહીંના ખેડુતો દ્વારા સિંચાઇની સમસ્યા વારંવાર ઉઠાવવામાં આવે છે. ઉજ્જડ જમીન પર પણ લેમનગ્રાસની ખેતી કરવામાં આવે છે. તેથી જ ખેડૂતો ખાલી પડેલી જમીન પર તેની ખેતી કરે છે. આને કારણે ખાલી પડેલી જમીનનો પણ ઉપયોગ થાય છે. લેમનગ્રાસના છોડનું  ફક્ત એક જ વાર વાવેતર કરવું પડે છે. ત્યારબાદ તેની ત્રણ વર્ષ સુધી લણણી કરવામાં આવે છે. તેને ઇન્સ્ટોલ કરવા માટે તમારે ફક્ત એક જ વાર સખત મહેનત કરવી પડશે. આ ઉપરાંત તેના છોડને જીવાતો અને રોગોથી પણ કોઈ અસર થતી નથી. અને વળી પશુઓ પણ તેના છોડને ખાતા નથી.

કેવી રીતે કરશો લેમનગ્રાસની ખેતી

લેમનગ્રાસની ખેતી કરવા માટે તેના છોડ ખરીદવા પડે છે. આ છોડની કીમત લગભગ એક રૂપિયા સુધી થઈ શકે છે. આ સિવાય લખનૌમાં સ્થિત સીએમએપીથી સારી રીતે વિવિધ પ્રકારના લેમનગ્રાસના છોડ ખરીદી શકાય છે. ઝારખંડમાં હાલમાં ફક્ત જેએસએસપીએસ દ્વારા લગભગ 14-1600 એકર જમીનમાં લેમનગ્રાસનું વાવેતર કરવામાં આવી રહ્યું છે.લેમનગ્રાસના છોડનું  એક ફૂટના અંતરે એક સીધી લાઈનમાં વાવેતર કરવામાં આવે છે. એક પંક્તિથી બીજી પંક્તિ વચ્ચે ઓછામાં ઓછું દોઢ ફૂટનું અંતર રાખવું જોઈએ.  કારણ કે પાછળથી આ છોડ ફેલાય છે. તેને લગાવવાનો શ્રેષ્ઠ સમય જુલાઈથી સપ્ટેમ્બર સુધીનો છે.

ઓછા ખર્ચે ખેતીમાં થાય છે વધારે ફાયદો

લેમનગ્રાસની ખેતીમાં ખર્ચો ઓછો થાય છે અને નફો વધારે મળે  છે. એક એકરમાં લેમનગ્રાસની ખેતી કરવા માટે આશરે 25 હજાર રૂપિયા સુધીનો ખર્ચ થાય છે. ચાર મહિના પછી જ્યારે લેમનગ્રાસ તૈયાર થાય છે, ત્યારે તેની કિંમત 90 હજાર રૂપિયા થઈ જાય છે. આમાંથી ખેડુતોને એકર દીઠ 60-65 હજાર રૂપિયાનો નફો મળે છે. લેમનગ્રાસના 5000 જેટલા સાંઠોમાં 80 કિલો જેટલું તેલ નીકળે છે. આ સિવાય લેમનગ્રાસના પ્લાન્ટ્સ રિટેલ માર્કેટમાં 40 રૂપિયા પ્રતિ ગ્રામના દરે વેચાય છે. એટકે ખેડૂતોને તો આ પાક લેવાથી ફાયદો જ ફાયદો છે.

લેમનગ્રાસના તેલમાં એન્ટી બેક્ટેરિયલ, એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી અને એન્ટી ફંગલ ગુણ હોય છે. આ ઉપરાંત તેમાં આયર્ન અને વિટામિન સી ભરપૂર માત્રામાં જોવા મળે છે.આને લીધે, તે આપણને અનેક પ્રકારના રોગોથી બચાવે છે. તેના તેલનો ઉપયોગ દવા, સાબુ અને ફિનાઇલ બનાવવા માટે પણ થાય છે. સાથો સાથ તેના તેલનો ઉપયોગ દર્દ નિવારક તરીકે પણ થાય છે. લેમનગ્રાસ તેલ લિટર દીઠ ત્રણથી ચાર હજાર રૂપિયામાં વેચાય છે.