જંતુનાશકોની નોંધણી અને લાઇસસિંગ કરવાની રીતે, વાંચો આ લેખ

જંતુનાશક નોંધણીનો ઉદ્દેશ એ સુનિશ્ચિત કરવાનું છે કે જંતુનાશક દવાઓ આયાત, ઉત્પાદન અને બજારમાં મુકવામાં આવે તે તેમના હેતુ માટે અસરકારક છે! અને માનવ કે પશુના આરોગ્ય અથવા પર્યાવરણ માટે અસ્વીકાર્ય જોખમ ઉભું કરતું નથી

• જંતુનાશક દવાઓની નોંધણી પ્રક્રિયા એ છે કે, જેના દ્વારા જવાબદાર રાષ્ટ્રીય સરકાર અથવા પ્રાદેશિક સત્તા એ વૈજ્ઞાનિક ડેટાના મૂલ્યાંકનને પગલે જંતુનાશકના વેચાણ અને ઉપયોગને મંજૂરી આપે છે જે દર્શાવે છે કે તેનું ઉત્પાદન આરોગ્ય અથવા પર્યાવરણ અને માનવ અથવા પ્રાણી માટે અસ્વીકાર્ય જોખમ નથી ઉભું કરતુ.
• જંતુનાશકોના સંચાલનમાં નોંધણી એક મહત્વપૂર્ણ પગલું એ છે કે તે મુખ્યત્વે અધિકારીઓને તે નક્કી કરવા માટે સક્ષમ કરે છે કે કયા ઉત્પાદનોનો ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી છે અને કયા હેતુઓ માટે, અને જંતુનાશકોની ગુણવત્તા, ઉપયોગના સ્તરો, દાવાઓ, લેબલીંગ, પેકેજિંગ અને જાહેરાત પર નિયંત્રણ રાખવા માટે, સાથે જ આમ પણ સુનિશ્ચિત કરવું કે અંતિમ વપરાશકર્તાઓના હિતો તેમજ પર્યાવરણ માટે જંતુનાશક સુરક્ષિત છેકે નહીં

નોંધણીનો ઉદ્દેશ

• જંતુનાશક નોંધણીનો ઉદ્દેશ એ સુનિશ્ચિત કરવાનું છે કે જંતુનાશક દવાઓ આયાત, ઉત્પાદન અને બજારમાં મુકવામાં આવે તે તેમના હેતુ માટે અસરકારક છે! અને માનવ કે પશુના આરોગ્ય અથવા પર્યાવરણ માટે અસ્વીકાર્ય જોખમ ઉભું કરતું નથી.
• કાયદાકીય રીતે જંતુનાશક તત્વોના ઉપયોગ તેમજ પ્રાયોગિક ઉપયોગ માટે જવાબદાર ઓથોરિટી દ્વારા પરમિટ આપવાની જોગવાઈઓ હોવી જોઈએ.

જંતુનાશક નોંધણીના સિદ્ધાંતો

• જવાબદાર અધિકારીઓ, તેમની રાષ્ટ્રીય અથવા પ્રાદેશિક નોંધણી યોજનાઓનું સંચાલન કરવા માટે, ઘણા મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધાંતોનું પાલન કરવું જોઈએ જે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રેક્ટિસ કરવામાં આવે છે.આ સિદ્ધાંતોની સ્વીકૃતિ અને ઉપયોગની નોંધણી પ્રક્રિયામાં વધુ કાર્યક્ષમતા, પારદર્શિતા અને સંસાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ સુનિશ્ચિત કરશે. નીચે વિસ્તાપૂર્વક સમાવેશ આપવામાં આવ્યુ છે.
• વ્યાપક, સુમેળ અને સ્પષ્ટ નોંધણી આવશ્યકતાઓ અને માપદંડો
• બધી ઉપલબ્ધ માહિતીનો ઉપયોગ અને ડેટાની પરસ્પર સ્વીકૃતિ
• પારદર્શિતા અને માહિતીનું વિનિમય
• સાવચેતીના અભિગમોની ખાતરી
• જોખમને ધ્યાનમાં લેવું
• જોખમ મૂલ્યાંકન અને સ્થાનિક પરિસ્થિતિના આધારે શમન
• લાભ વિશ્લેષણ, વિકલ્પોની ઉપલબ્ધતાને ધ્યાનમાં રાખવુ
• નોંધણી પછીની દેખરેખ અને મૂલ્યાંકન
• નિયમનકારી સ્થિતિને અસર કરી શકે તેવી નવી માહિતીનો પ્રતિસાદ આપવા માટે સમયાંતરે અને અકાળે સમીક્ષા માટેની પદ્ધતિઓ; એપ્લિકેશનના બૌદ્ધિક(intellectual) સંપત્તિના હકોનું રક્ષણ

 જંતુનાશકના કાયદા, 1968 હેઠળ જંતુનાશકોની નોંધણી

• કોઈપણ જંતુનાશક આયાત અથવા ઉત્પાદન કરવાની ઇચ્છા ધરાવતા કોઈપણ વ્યક્તિ આવા જંતુનાશક રજીસ્ટ્રેશન માટે નોંધણી સમિતિને અરજી કરી શકે છે અને આવા દરેક જંતુનાશક દવા માટે અલગથી અરજી કરવામાં આવશે.
• જંતુનાશક દવાના આયાત અથવા ઉત્પાદનના ધંધામાં રોકાયેલ કોઈપણ વ્યક્તિએ કોઈપણ જંતુનાશકની નોંધણી માટે શરૂઆતની તારીખથી (સત્તર મહિનાની મુદતની અંદર) નોંધણી સમિતિને અરજી કરી શકે છે. જે તે તારીખ પહેલા મોર્ટપિંગ અથવા મેન્યુફેક્ચરિંગ કરી રહ્યો છે.
• પેટા કલમ (૧) હેઠળની દરેક અરજી આવા ફોર્મમાં કરવામાં આવશે અને તેમાં સૂચવવામાં આવી શકે તેવી વિગતો હશે.
• આવી કોઈપણ અરજી પ્રાપ્તિ પર જંતુનાશકની નોંધણી થાય છે.આવી અરજી મળ્યા બાદ કમીટી સંતોષકારક તપાસ કર્યા પછી ફી ની ભરપાઈ કરાવી અરજી કર્યાના 12 મહિના માટે નોંધણીનું પ્રમાણપત્ર આપે છે.
• એપ્લિકેશન દ્વારા દાવો કરવામાં આવતી સાવચેતી માનવી અથવા પ્રાણીની સલામતી માટે જોખમી હોય તો જંતુનાશક દવાઓની નોંધણીને કમીટી નકારી શકે છે.
• રજિસ્ટ્રેશન કમિટીનો મત છે કે ભારતમાં પ્રથમ વખત જંતુનાશક દવા રજૂ કરવામાં આવી રહી છે, ત્યાં કોઈ તપાસ બાકી હોય તો, તે શરતો પર બે વર્ષ માટે જોગવાઈથી નોંધણી કરાવી શકે છે.

જંતુનાશકના કાયદા, 1971 હેઠળ જંતુનાશકોની નોંધણી

• અધિનિયમ અંતર્ગત જંતુનાશક રજીસ્ટ્રેશન માટે અરજી ફોર્મ 1માં કરવામાં આવશે અનેચ કાસણીના ભાગ સહિત ઉપરોક્ત ફોર્મ, વ્યક્તિ દ્વારા પોતે અથવા તે યોગ્ય રીતે અધિકૃત વ્યક્તિ દ્વારા સહી કરવામાં આવશે; હિંદુ અવિભાજિત કુટુંબના કિસ્સામાં કર્તા દ્વારા અથવા તેના દ્વારા યોગ્ય રીતે અધિકૃત કોઈપણ વ્યક્તિ દ્વારા; મેનેજિંગ ભાગીદાર દ્વારા સહી લેવામાં આવશે.
• નોંધણી સમિતિ, જો જરૂરી હોય તો, ડેટાની પ્રામાણિકતા સ્થાપિત કરવા માટે 'પરીક્ષણ સુવિધા' થી નિરીક્ષણ કરી શકાય છે.
• આ બધી વિગતો અને અરજીપત્રક સાથે રુપિયા ૧૦૦ નો સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાનો ડીમાંડ ડ્રાફ્ટ. એકાઉન્ટ ઓફીસર, પાક સરક્ષણ નિયામક, કોરેન્ટાઈન એન્ડ સ્ટોરેજ, ફરીદાબાદ –121001 હરિયાણાના સંદર્ભે મોકલવાનું હોય છે.
• નોંધણીનું પ્રમાણપત્ર ફોર્મ II અથવા ફોર્મ II-A માં હોવું જોઈએ, જે તેમાં ઉલ્લેખિત શરતોને પાત્ર રહેશે.

નોંધણી માટેનું ડુપ્લિકેટ સર્ટિફિકેટ

જો મૂળ પ્રમાણપત્રની ખામીયુક્ત કે ખોવાયેલ હોય તો નોંધણીના પ્રમાણપત્રની ડુપ્લિકેટ નકલ માટે ફક્ત પાંચ

રૂપિયાની ફી ચૂકવવી પડે છે.

અપીલ

• નોંધણી સમિતિના કોઇપણ નિર્ણય સામે અપીલ કરવા માટે નિર્દેશીત સેક્શન 9 ફોર્મ 2 પ્રમાણે લેખિતમાં ડીપાર્ટમેન્ટ ઓફ એગ્રીકલ્ચર, કેન્દ્ર સરકારને જાન કરવાની હોય છે.
• અપીલની અરજી સાથે રુપિયા 10નુ ટ્રેઝરી ચલણ અને કમિટીના નિર્ણયની નકલ સામેલ કરવાની હોય છે.
• અપીલ ની ફી "XXI"ના મથાળા હેઠળ એકાઉન્ટ ઓફીસર, ડીપાર્ટમેન્ટ ઓફ એગ્રીકલ્ચર એન્ડ કોઓપરેશન, નવી દિલ્હી ના તરફેણમાં સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયાનો ડિમાન્ડ ડ્રાફ્ટ પેટે આપવાના હોય છે.
•  જંતુનાશક એક્ટ 1968 હેઠળ ભાગ 9 (3બ) અને 9 (3) હેઠળ બયોપેસ્ટીસાઈડ? ફૂગનાશક ફૂગની નોંધણી માંતેમી જરૂરી માહિતી

 ફોર્મ્યુલેશનનું પ્રમાણ ધોરણ

• કીટનાશક ફૂગની કોલોની યુનિટની ગણતરી 1*108 પ્રતિ મિલી અથવા ગ્રામ માં હોવી જોઈએ
• અશુદ્ધિઓ
• જૈવિક પ્રદુષકો
• રોગકરક અશુદ્ધિ ઓજેવીકે સાલમોનેલા સીગેલ્લાની હાજરી હોવી જોઈએ નહી
• રસાયણિક/ વનસ્પતિ આધારિત જંતુનાશકોમાં અશુદ્ધિઓ હોવી જોઈએ નહી
• સી.એફ.યું કાઉન્ટની સ્થિરતા ૩૦^.સે. અને ૬૫% સાપેક્ષ ભેજમાં હોવી જોઈએ

 નોંધણી માટેની જરૂરીયાત

જંતુનાશક દવાની પેકેજિંગ કેવી રીતે કરવી જોઈએ...જાણો

જંતુનાશકોનું લાઇસન્સ

જે વ્યક્તિ કોઈપણ જંતુનાશકના ઉત્પાદન, વેચાણ, સ્ટોક અથવા વિતરણ કરવા માંગે છે તેને ભારતની કેન્દ્ર સરકાર (http://ppqs.gov.in/divisions/cib-rc/about-cibrc) ને અરજી કરવી જરૂરી છે. કોઈ અરજીની તારીખથી બાર મહિનાની અવધિમાં લાઇસન્સ મેળવી શકે છે.

કાર્યવાહી 

૧. જંતુનાશક (જંતુનાશક) લાઇસન્સ માટે અરજી કરવા માટે અરજદારે ડેપ્યુટી કમિશનર કચેરીનો સંપર્ક કરવો પડશે.

૨. અરજદરે પાત્રતા વિભાગ હેઠળ સૂચિબદ્ધ પાત્રતા માપદંડની ચકાસણી કરીને ખાતરી કરવી પડશે કે તેઓ અરજી માટે લાયક છે.

૩. અરજદારોએ તાલીમ પૂર્ણ કરી અને યોગ્ય લાયસન્સ મેળવવું જોઈએ.

૪. ઉપરાંત, ખાતરી કરો કે તમારી પાસે બધા જરૂરી દસ્તાવેજો છે કે જે જરૂરી દસ્તાવેજો વિભાગ હેઠળ સૂચિબદ્ધ છે.

૫. સબમિટ કરેલા દસ્તાવેજોને માન્ય કર્યા પછી,અધિકારીઓ યોગ્ય ધોરણોનું પાલન કરવામાં આવે છે તેની ખાતરી કરવા માટે આ પરિસરની તપાસ કરશે,જો તેઓ અનુસરતા ધોરણોથી સંતુષ્ટ હોય તો વ્યવસાયને મંજૂરી આપવામાં આવશે.

 જરૂરી દસ્તાવેજો

• ઓળખ પુરાવો.
• પાસપોર્ટ સાઇઝના બે ફોટોગ્રાફ્સ.
• તમારી કંપનીની નોંધણીના વર્તમાન પ્રમાણપત્રોની એક નકલ અથવા સરનામાંઓ સહિત વેપારના નામ અથવા વ્યવસાય ચલાવતા વ્યક્તિઓના નામ
• ઉત્પાદનોની સૂચિ.
• વેપારી દ્વારા જારી થયેલ સિદ્ધાંતનું પ્રમાણપત્ર.
• આધાર કાર્ડ

 પાત્રતા 

• જે લોકો ધંધો શરૂ કરવાની ઇચ્છા રાખે છે તેઓની ઉંમર 18 વર્ષથી ઉપર હોવી જોઈએ અને નોંધાયેલ મુજબ ઓછામાં ઓછા એક વર્ષનો વ્યવહારુ જંતુનાશક એપ્લિકેશનનો અનુભવ હોવો જોઈએ.
• એનઆઈપીએચએમ (નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ પ્લાન્ટ હેલ્થ મેનેજમેન્ટ) / સીએફટીઆરઆઈ (સેન્ટ્રલ ફૂડ ટેસ્ટિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ) દ્વારા / હૈદરાબાદ / મૈસુર ખાતે ફ્યુમીગેશન અને પ્રોફી લેક્સીસ પ્રોગ્રામમાં 15 દિવસમાં વ્યક્તિ પ્રશિક્ષિત હોવો જોઈએ માન્ય જંતુ નિયંત્રણ લાઇસન્સ પ્રમાણપત્ર માટે તમારે સ્ટ્રક્ચરલ જંતુ દ્વારા લાઇસન્સ મેળવવું આવશ્યક છે.

ફી

રુપિયા ૧૦૦ નો ડીમાંડ ડ્રાફ્ટ સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા હરિયાણા ફરીદાબાદ માંથી હિસાબના અધિકારી, પાક સરક્ષણ નિયામકની તરફેણમાં  કરવાનો રહેશે.

 માન્યતા

• બધા જંતુનાશક લાઇસન્સ એક વર્ષમાં સમાપ્ત થાય છે.
• સમાપ્ત થવાની પહેલા નવીકરણ માટે એપ્લિકેશ અરજદારોને મેઇલ કરવામાં આવશે .
• નવીકરણ સમયે લાઇસન્સ ફી અને સરચાર્જ( ડયુ ચાર્જ) બાકી રહેશે

 પ્રક્રિયા સમય 

• એકવાર માન્ય એપ્લિકેશન સબમિટ થઈ જાય છે, તે પ્રક્રિયા કરવામાં લગભગ 6 થી 7 મહિનાનો સમય લાગે છે.

ડો. જી. આર. ગોહિલ,

સહ વિસ્તરણ શિક્ષણ નિયામક, અને ડો. ડી. એમ.

જૂનાગઢ કૃષિ યુનિવર્સીટી, જૂનાગઢ

મો. ૯૨૭૫૭  ૦૮૩૪૨