જાણો...ભારતમાં કાજુના ક્યાં કેટલા ઉત્પાદન થાય છે

સમગ્ર વિશ્વમાં ભારત કાજુનો સૌથી મોટો પ્રોસેસર છે.અહીં કાજુનું ઉત્પાદન પણ બમ્પર થાય છે પરંતુ કાચા કાજુના ઉત્પાદનમાં ભારત બીજા ક્રમે છે, જ્યારે આઇવરી કોસ્ટનું નામ પ્રથમ સ્થાને રાખવામાં આવ્યું છે. કાજુનું ઉત્પાદન દેશના પશ્ચિમ અને પૂર્વીય દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં સૌથી વધુ જોવા મળે છે. જમીનના ક્ષેત્રની વાત કરીએ તો તે મહારાષ્ટ્ર અને આંધ્રપ્રદેશમાં મોટા પ્રમાણમાં ઉત્પન્ન થાય છે. સૌથી મોટી વાત એ છે કે વિશ્વમાં કાજુની પ્રક્રિયામાં ભારત માત્ર પ્રથમ જ નહીં, પરંતુ વપરાશમાં પણ પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે.

મહારાષ્ટ્રમાં કાજુનું સૌથી વધુ ઉત્પાદન થાય છે. એપેડાના આંકડા મુજબ મહારાષ્ટ્રમાં વર્ષ 2017-18 દરમિયાન 269000 ટન કાજુનું ઉત્પાદન થયું હતું. જે દેશના કુલ ઉત્પાદનમાં 32.22 ટકા છે. મહારાષ્ટ્રમાં કાજુનું ઉત્પાદન વધી રહ્યું છે કારણ કે તાજેતરનાં વર્ષોમાં અહીં નવી પદ્ધતિઓથી વાવેતર કરવામાં આવી રહ્યું છે. છોડ અને તેના બીજ પર વૈજ્ઞાનિક કાર્ય પણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.કાજુની બાગાયત પણ નવા અને શંકરનાં બીજમાંથી તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. જ્યારે કાજુના ઉત્પાદનમાં આંધ્રપ્રદેશ બીજા ક્રમે આવે છે જ્યાં 116000 ટન ઉત્પાદન થાય છે. દેશના ઉત્પાદનમાં આંધ્રનો હિસ્સો 13.98 ટકા છે.

ક્યાં કેટલું ઉત્પાદન

કાજુના ઉત્પાદનમાં ઓડિશા ત્રીજા સ્થાને છે જ્યાં 98000 ટન કાજુનું ઉત્પાદન થાય છે. ત્યારબાદ કર્ણાટકમાં 89000 ટન, કેરળમાં 88000 ટન, તામિલનાડુમાં 71000 ટન, છત્તીસગઢમાં 9000 ટન, ગુજરાતમાં 6500 ટન, ઝારખંડમાં 6130 ટન અને મેઘાલયમાં 6120 ટન કાજુનું ઉત્પાદન થાય છે. જો બધા રાજ્યોનું ઉત્પાદન ઉમેરવામાં આવે તો આ જથ્થો 762000 ટન છે. કોરોના મહામરીને કારણે આ વર્ષે કાજુના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થવાની સંભાવના છે. ગયા વર્ષે આંતરરાષ્ટ્રીય નટ અને સુકા ફળ કાઉન્સિલે (આઈએનસી) એક અંદાજમાં કહ્યું હતું કે વર્ષ 2020-21માં કાજુના ઉત્પાદનમાં 50,000 ટન સુધીનો ઘટાડો જોવા મળી શકે તેમ છે. અગાઉ કાજુના ઉત્પાદનમાં ભારત બીજા નંબરે હતું અને આઇવરી કોસ્ટ પ્રથમ સ્થાને હતું. હવે ભારત ઉત્પાદન અને વપરાશ બંનેમાં પ્રથમ ક્રમે છે.

ગયા વર્ષે ઉત્પાદન ઘટ્યું

આઈએનસીના એક અંદાજ મુજબ વર્ષ 2020-21માં ભારતમાં કાજુનું ઉત્પાદન 6,91,000 ટન હતું, જે એક અગાઉના વર્ષ 2019-20 માં 7,42,000 ટન હતું. કોરોનાની અસર ગત વર્ષથી કાજુના ઉપજમાં જોવા મળી રહી છે. કોરોનાને કારણે કાજુની ગુણવત્તા અને માત્રા બંનેને પર અસર થઈ રહી છે.ચાના મચ્છર નામના જંતુથી કાજુના પાકને મોટું નુકસાન થયું છે. ગયા વર્ષે કાજુનાં છોડમાં અંકુર મોડાં ફૂટ્યાં હતાં જેના કારણે ઉત્પાદન ઘટ્યું હતું. ગયા વર્ષે ચક્રવાતને કારણે પાકને પણ અસર થઈ છે.

કેટલા કાજુની પ્રોસેસિંગ?

આઈએનસી ડેટા મુજબ વર્ષ 2019માં ભારતમાં 341,112 ટન પ્રોસેસ્ડ કાજુનું ઉત્પાદન થયું હતું. તે જ વર્ષે વિયેટનામમાં 487,298 ટન કાજુનું ઉત્પાદન થયું હતું, જે ભારત કરતા વધારે હતું. નિષ્ણાતો કહે છે કે વિયેટનામ ઝડપથી કાજુના બજાર પર કબજો કરી રહ્યો છે અને તે પહેલા કરતાં વધુ કાજુ પર પ્રક્રિયા કરે છે.વિયેટનામ સિવાય કંબોડીયામાં પણ કાચા કાજુનું ઉત્પાદન જોવા મળી રહ્યું છે.

ફૂડ પ્રોસેસિંગને પ્રોત્સાહન

ભારત સરકાર હાલમાં ફૂડ પ્રોસેસિંગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઘણું ધ્યાન આપી રહી છે.આનો ફાયદો કાજુ પ્રોસેસિંગને પણ મળી રહ્યો છે. ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગને વેગ આપવા માટે કેન્દ્રીય ફૂડ પ્રોસેસિંગ મંત્રાલય કંપનીઓને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે. આમાં વધુ વધારો કરવા માટે સરકારે મેગા ફૂડ પાર્ક્સ યોજના હેઠળ દેશમાં 41 ફૂડ પાર્ક બનાવવાની મંજૂરી આપી છે. તેમાંથી 1 એપ્રિલ 2021 થી 22 પાર્કમાં પ્રોસેસિંગની કામગીરી પણ શરૂ થઈ ગઈ છે.  એક અનુમાન મુજબ વર્ષ 2025 સુધીમાં ભારતમાં ફૂડ પ્રોસેસિંગ માર્કેટ અડધા ટ્રિલિયન સુધી પહોંચી જશે.