આ મહિલા બની કૃષિ વ્યવસાયની 'મલિકા', અનોખા ઉત્પાદનોથી બનાવી પોતાની ઓળખ

કોણ છે સરોજા પાટીલ

સરોજા ભદ્રાવતી તાલુકામાં રહેતી એક મહિલા છે, જે માત્ર 10માં ધોરણ સુધી ભણ્યા છે. તમને જણાવી દઈએ કે તે પોતાના ગામની એકમાત્ર મહિલા ઉદ્યોગસાહસિક છે, જેણે કુદરતી ઉત્પાદનોને વધારવાનું વિચાર્યું અને ત્યારબાદ તેનો બિઝનેસ શરૂ કર્યો, જેમાં તે હજારો મહિલાઓના સશક્તિકરણમાં મદદ કરી રહી છે.

જીવનના પડકારો

વર્ષ 1979માં સરોજાના લગ્ન નિત્તુર ગામમાં થયા હતા. તેના સાસરિવાળા પાસે 25 એકર ખેતીની જમીન હતી, પરંતુ જેમ જેમ પરિવારમાં ઝઘડા વધતા ગયા તેમ તેમ તેમનો પરિવાર અલગ થવા લાગ્યો. આ પછી તેમના હિસ્સામાં થોડી જમીન રહી ગઈ. આ બધું જોયા પછી, તે તેના પરિવારને આર્થિક મદદ કરવા માટે કોયર પ્લાન્ટમાં જોડાયા હતા.

સરોજા કહે છે, "મેં નાળિયેરના કચરાનું કોયરમાં(Coconut Waste Coir)  રૂપાંતર કરીને ગાદલા, દોરડા અને અન્ય વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કર્યું અને ઘરેથી જ એક સાહસ શરૂ કરવાનું નક્કી કર્યું, જેથી પરિવારનું ભરણપોષણ થઈ શકે."

ત્યારબાદ સરોજાએ પોતાના અંગત ભંડોળની મદદથી કોયર મેટ, બ્રશ અને અન્ય વસ્તુઓ બનાવવા માટે એક યુનિટની વ્યવસ્થા કરી. થોડા મહિનાઓ પછી, એક નાનું ડેરી ફાર્મ શરૂ કરવા માટે ગાયો પણ ખરીદી, પરંતુ નિરાશાજનક બજારમાં કાર્બનિક ઉત્પાદનોની ઊંચી માંગ હતી અને નબળા માળખાને કારણે તેનો પુરવઠો પૂરો થઈ શક્યો ન હતો. જેના કારણે નાણાંની ખોટ થતાં કંપની બંધ કરવી પડી હતી.

કુદરતી ખોરાક અને ઉત્પાદનો

આ બધાનો સામનો કર્યા પછી, સરોજા કુદરતી ખોરાક અને ઉત્પાદનો તરફ વળ્યા. તેઓ કહે છે કે "મને હંમેશા બાજરી અને પરંપરાગત અનાજની સાથે રાંધવાનો રસ પડ્યો. મારા પતિએ ઓર્ગેનિક શાકભાજી અને  રાગી, ડાંગર અને બાજરી જેવા અનાજનુ વાવેતર કર્યું હતું.  તેથી જ મેં કેમિકલ મુક્ત શાકભાજી અને ખાવાનો વ્યવસાય ખોલવાનું નક્કી કર્યું."

સરોજા વધુમાં કહે છે કે "મેં મહિલાઓ અને પુરૂષોને એકસરખું પ્રશિક્ષણ આપવાનું શરૂ કર્યું કે કેવી રીતે જૈવિક જંતુ વ્યવસ્થાપન માટે કૃષિ સંસાધનોનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવો, જેથી જમીનની ગુણવત્તા અને ઉત્પાદકતામાં સુધારો થાય."

સિદ્ધિ

જણાવી દઈએ કે સરોજાએ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સંચાલિત મિનિસ્ટ્રી ઑફ ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ સ્કીમ (PMFME)નો લાભ લીધો હતો, જેમાંથી તેમને આર્થિક મદદ મળી હતી. આ યોજના હેઠળ સરોજાને સરળતાથી બેંક લોન મળી હતી.

આ ઉપરાંત ડાંગરની 63 જાતો વિકસાવવા બદલ સરોજાને 2013માં મહિન્દ્રા સમૃદ્ધિ એવોર્ડ અને 2008-09માં કૃષિ વિભાગ દ્વારા 'કૃષિ પંડિત' એવોર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો.

કૃષિ વિભાગના અધિકારીઓએ તેમના પ્રયાસોની નોંધ લીધી અને તેમને કુદરતી ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા કહ્યું. તે પછી તે એવા અધિકારીઓ સાથે જોડાઈ ગયા,જેઓ હરિહર અને રાજ્યના અન્ય વિસ્તારોની આસપાસના 20 ગામડાઓમાં ખેડૂતોને સલાહ આપી રહ્યા હતા. આ અંગે સરોજા કહે છે કે "મેં માત્ર એક શિક્ષક તરીકે જ સુધારો કર્યો નથી, પરંતુ મેં અન્ય ખેડૂતો પાસેથી પાક ઉગાડવાની નવી તકનીકો પણ શીખી છે. કૃષિના જ્ઞાન અને આવકથી મેં મારા પરિવારની આર્થિક પરિસ્થિતિ સુધારવામાં મદદ કરી."

આ પણ વાંચો:પ્રખ્યાત મશરૂમની ખેતી કરે છે રાજસ્થાનનો આ ખેડૂત, અહી કર્યો ટેકનિકનો ખુલાસો

તધવનમ્ બની તેમની ઓળખ

આ પછી, સરોજાએ 2014 માં તધવનમ નામથી તેની એજન્સી રજીસ્ટર કરાવી હતી, જેમાં તેણીએ તેના પ્રખ્યાત કેળાના લોટ, રાગી, ચોખા, જુવાર અને બાજરાના પાપડ સહિત ઘણા ઉત્પાદનો વેચવાનું શરૂ કર્યું હતું. આ ઉપરાંત તેણીએ ચોખા,ઘઉં, રાગીનું વેચાણ પણ શરૂ કર્યું.

તેમની કંપનીની ખાસ વિશેષતા એ છે કે તે રવા ઈડલી કમ્બાઈન, નવને બીસી બેલે ટબ કમ્બાઈન અને રાગી માલદી, મસાલા, ગોળ અને દેશી જડીબુટ્ટીઓ સાથે રાગી પાવડરનું મિશ્રણ પણ વેચે છે, જે તેને અન્ય ઓર્ગેનિક કંપનીઓ કરતા અલગ બનાવે છે. આ સિવાય તે ઘણા પ્રકારની ફ્લેવરવાળી ચટણી પણ આપે છે.

તમને જણાવી દઈએ કે સરોજાને ઈશ્વર થીર્ટા નામના એક પ્રાકૃતિક ખાદ્ય ઉત્પાદકે વસ્તુઓનું બંડલ અને વેચાણ કેવી રીતે કરવું તે શીખવાડ્યુ હતું. આવી સ્થિતિમાં, ઈશ્વર થીર્ટા કહે છે કે "જ્યાં મેં તેણીને તાલીમ આપી હતી, ત્યાં સરોજા ઘણી આગળ વધી ગઈ છે અને હું તેની સિદ્ધિઓથી ખુશ છું".

ગર્વની વાત છે કે આજે સરોજાનો બિઝનેસ મુંબઈ, અમદાવાદ, નવી દિલ્હી, ચેન્નાઈ અને કર્ણાટક જેવા સ્થળોએ તેના કુદરતી ઉત્પાદનોને સાબિત કરી રહ્યો છે. સરોજા કહે છે કે "જ્યારે ઈસ્કોને મને ચોખાના પાપડનો ઓર્ડર આપવા માટે સંપર્ક કર્યો, ત્યારે મને મારા ઉત્પાદનોમાં વધુ વિશ્વાસ થયો."

જીવનના આ વળાંક પછી, તેનો કેળાનો લોટ પણ બજારમાં તરત જ  હિટ થઈ ગયો હતો. સરોજા કહે છે કે “આ ઉત્પાદન કેળાને સૂકવીને અને પછી તેને પાવડરમાં ફેરવીને બનાવવામાં આવે છે અને તે મેંદાના લોટનો એક સારો વિકલ્પ છે, જેનો ઘરે ઉપયોગ કરી શકાય છે. ગ્રાહકોને મારા દ્વારા આપવામાં આવતા 15 આરોગ્યપ્રદ ભોજનની પણ પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી, જેમાં કેક અને મસાલેદાર વાનગી થકલીનો સમાવેશ થતો હતો."

આવક અને રોજગાર

સરોજા કહે છે કે આજે હું મારા બિઝનેસમાંથી વાર્ષિક 6 લાખ રૂપિયાની કમાણી કરી રહી છુ, જેના કારણે તે ખૂબ સંતુષ્ટ પણ છે. સરોજા કહે છે કે "મેં 20 મહિલાઓને કામ પર રાખી છે, જેઓ તેમના શેડ્યૂલ પ્રમાણે કામ કરે છે. ઓર્ગેનિક પ્રોડક્ટ્સ એવી વસ્તુ છે જેનો હું પ્રચાર કરવા માંગુ છું, જેથી વધુને વધુ લોકો હેલ્ધી ફૂડ પસંદ કરે, કારણ કે એવી વસ્તુઓ પણ બજારમાં ઉપલબ્ધ છે, જે આપણા શરીરને ખૂબ જ નુકસાન પહોંચાડે છે.

આ ઉપરાંત, તેણી સલાહ આપે છે કે આ શહેરમાં રહેતા દરેક વ્યક્તિએ તેના ઘરની જગ્યા અનુસાર જૈવિક ખેતી કરવી જોઈએ, જેથી તે દૂષિત ઉત્પાદનોથી અમુક હદ સુધી સુરક્ષિત રહે. આ સાથે ઘરમાં ગાર્ડનિંગ કરવાથી વાતાવરણ પણ અનુકૂળ રહેશે.

આ પણ વાંચો:બાગાયતના વ્યવસાયે ખેડૂતને બનાવ્યો લાખોપતિ, રચી દીધી સફળતાની ગાથા