IARI ડૉ બી.પી. પાલ ઓડિટોરિયમ ખાતે તેના સ્થાપના દિવસની ઉજવણી કરી

IARI ભારતીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થાન, નવી દિલ્હીએ તેના સ્થાપના દિવસની ઉજવણી 01 એપ્રિલ, 2024 ના રોજ પાલ ઓડિટોરિયમમાં કર્યો હતો. જેમાં ડૉ. સંજય કુમાર, અધ્યક્ષ, કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો ભરતી બોર્ડ, નવી દિલ્હીએ 'અનલોકિંગ નેચર વૉલ્ટ: પ્લાન્ટ બાયોરિસોર્સિસ ફોર અ થ્રિવિંગ ઇકોનોમી' શીર્ષક હેઠળનું ફાઉન્ડેશન ડે ઉપર લેક્ચર આપ્યું હતું અને ડૉ. સુધીર કે. સોપોરી, ભૂતપૂર્વ વાઇસ ચાન્સેલર, જવાહર લાલ નહેરુ યુનિવર્સિટી, નવી દિલ્હીએ સમારોહની અધ્યક્ષતા કરી હતી.

નોંધપાત્ર સિદ્ધિઓ પર પાડવામાં આવ્યું પ્રકાશ

નવી દિલ્હીમાં IARIના નિયામક ડૉ. એ.કે. સિંઘે પાછલા વર્ષ દરમિયાન સંસ્થાની નોંધપાત્ર સિદ્ધિઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. 2023-24માં, સંસ્થાએ વ્યાપારી ખેતી માટે ઘઉંના પાકની આશરે 25 જાતો અને ફૂલો, ફળો અને શાકભાજીના પાકોની 42 જાતો રજૂ કરી હતી, નોંધનીય છે કે  બાસમતી ચોખાના ઉત્પાદનમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ થઈ છે, જે કુલ USD 50 બિલિયનની કૃષિ નિકાસમાં આશરે USD 5.5 બિલિયનનું યોગદાન આપે છે, જો કે કુલ 10 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. જણાવી દઈએ કે બાસમતી ચોખાની જાતોના વિકાસમાં સંસ્થાનું યોગદાન લગભગ 95 ટકા જેટલું છે.

ડાંગરની પ્રારંભિક જાતો વિકસવામાં આવી

તદુપરાંત, સંસ્થાએ ડાંગરની પ્રારંભિક જાતો વિકસાવી છે, જે ઉત્તર ભારતના ઉત્તર-પશ્ચિમ મેદાનોમાં, ખાસ કરીને પંજાબ અને હરિયાણામાં સ્ટબલ સળગાવવાની ચિંતાઓને દૂર કરે છે. ચોખાની બે જાતો, પુસા 2090 અને પુસા 1824, માત્ર 120 દિવસમાં પાકે છે, જે પુસા 44 સાથે સરખાવી શકાય તેવી ઉપજ આપે છે, જે પરંપરાગત રીતે લગભગ 150 દિવસ લે છે. આ ઘઉંની લણણી અને ડાંગરની વાવણી વચ્ચે ખેડૂતો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી સમયની મર્યાદાને સંબોધિત કરે છે, જે સંભવિતપણે સ્ટબલ સળગાવવાની ઘટનાઓમાં ઘટાડો કરે છે. વધુમાં, સંસ્થાએ બાસમતી સેગમેન્ટમાં 1509, 1847 અને 1692 જેવી કેટલીક પ્રારંભિક જાતો રજૂ કરી છે.

ચોખાની જાતો ઉપરાંત, સંસ્થાએ બે હર્બિસાઇડ-સહિષ્ણુ જાતો વિકસાવી છે, જે ટ્રાન્સપ્લાન્ટેડ ચોખાની ખેતીમાંથી ડાયરેક્ટ-સીડ્ડ ચોખામાં સંક્રમણની સુવિધા આપે છે. નીંદણ વ્યવસ્થાપન એ એક નોંધપાત્ર પડકાર છે, અને આ સહનશીલ જાતો સીધી બિયારણવાળી ચોખાની ખેતીમાં મદદ કરશે તેવી અપેક્ષા છે.ઘઉંના સંદર્ભમાં, સંસ્થાનું યોગદાન લગભગ 50 મિલિયન ટન જેટલું છે, જે 10 મિલિયન હેક્ટર વિસ્તારને આવરી લે છે જે IARI જાતો સાથે વાવેતર કરવામાં આવે છે. ઉચ્ચ ઉપજ આપતી વિવિધતા 3386 ના પ્રકાશન સાથે, હાલની જાતોમાં નોંધપાત્ર સુધારા કરવામાં આવ્યા છે, જે તેના પુરોગામી કરતા લગભગ 10 ટકા વધુ ઉપજ ધરાવે છે.

મકાઈને વાળવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે સરકાર

આ ઉપરાંત, સંસ્થાએ બાયોઇથેનોલ ઉત્પાદન માટે યોગ્ય જાતો, ખાસ કરીને હાઇબ્રિડ વિકસાવવામાં પ્રગતિ કરી છે. સરકાર 2025 સુધીમાં પેટ્રોલમાં બાયોઇથેનોલના 20 ટકા મિશ્રણના લક્ષ્ય સાથે, લગભગ 1500 કરોડ લિટર બાયોઇથેનોલને અનુરૂપ, બાયોઇથેનોલના ઉત્પાદન માટે મકાઈને વાળવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. ચોખા-આધારિત ઇથેનોલ ઉત્પાદન સાથે સંરેખિત કરીને વર્તમાન 10-11 ટકાથી 14-15 ટકા સુધી આર્થિક સદ્ધરતા વધારવા માટે ઇથેનોલ પુનઃપ્રાપ્તિ દરમાં સુધારો કરવા માટે વિશેષ સંવર્ધન પ્રયાસો ચાલુ છે.

ડૉ. સુધીર કે. સોપોરીએ ડૉ. સંજય કુમારના દેશ માટેના યોગદાન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે માહિતી આપી હતી કે ડૉ. સંજયે પ્લાન્ટ ફિઝિયોલોજી, પ્લાન્ટ બાયોટેકનોલોજી અને અન્ય ઘણા ક્ષેત્રોમાં અનેક યોગદાન આપ્યું છે. તેમના મુખ્ય યોગદાનમાં નવલકથા કાર્બન ફિક્સેશન પાથવેની શોધ અને પ્રકાશસંશ્લેષણના લાભ અને ઉપજમાં વૃદ્ધિ (આંતરરાષ્ટ્રીય ભાઈચારો દ્વારા વખાણાયેલ કાર્ય), ઉચ્ચ ઊંચાઈવાળા છોડમાંથી ઓટોક્લેવેબલ સુપરઓક્સાઈડ ડિસમ્યુટેઝની શોધ, તેની લાક્ષણિકતા અને લાક્ષણિકતા માટે ફોટોરેસ્પિરેટરી નુકસાન ઘટાડવા માટે હેટરોલોગસ સિસ્ટમમાં તેનું ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનનો સમાવેશ થાય છે. ફેરફાર, ઊંચાઈએ છોડ અનુકૂલન પદ્ધતિ, ગૌણ ચયાપચય સંશ્લેષણ માટે જનીનોનું ક્લોનિંગ અને તાણ સહિષ્ણુતા પ્રદાન કરવી, ગુલાબમાં કાંટાની રચનાની પદ્ધતિઓ, શિયાળાની નિષ્ક્રિયતા અને ચામાં દુષ્કાળ તણાવ, છોડ-સૂક્ષ્મજીવાણુઓની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાને સમજવી.

તેમને પ્રતિષ્ઠિત વાસવિક ઔદ્યોગિક સંશોધન પુરસ્કારથી નવાજવામાં આવ્યા હતા; INSA યંગ સાયન્ટિસ્ટ એવોર્ડ; CSIR લીડરશીપ પ્રોગ્રામમાં મેરિટનું પ્રમાણપત્ર; આર.ડી. આસન એન્ડોવમેન્ટ લેક્ચર એવોર્ડ; પ્રોફેસર જી.વી. જોશી મેમોરિયલ લેક્ચર એવોર્ડ; પ્રો. શ્રી રંજન મેમોરિયલ લેક્ચર એવોર્ડ, આવશ્યક તેલ ઉદ્યોગમાં યોગદાન માટે અલ્ટ્રા ઇન્ટરનેશનલ ટીમ એવોર્ડ; જી.બી. પંત યુનિવર્સિટી ઓફ એગ્રીકલ્ચર એન્ડ ટેકનોલોજી, પંતનગર; SFE દ્વારા સુબોધ કુમાર અને મમતા મુખર્જી મેમોરિયલ એવોર્ડ આપવામાં આવ્યો હતો.