બટાકાના રોગો અને નિયંત્રણ

નાખો. ઓળખ અને નુકશાન - બટાકાની મોડી ખુમારીનો રોગ ખૂબ જ વિનાશક છે. આયર્લેન્ડનો ભયંકર દુષ્કાળ જે વર્ષ 1945માં આવ્યો હતો તે આ રોગના પરિણામે બટાકાના સમગ્ર પાકનો નાશ થયો હતો. આ રોગ ઉત્તર પ્રદેશના મેદાની અને પહાડી વિસ્તારોમાં બટાટાના પાંદડા, ડાળીઓ અને કંદ પર હુમલો કરે છે. જ્યારે વાતાવરણમાં ભેજ અથવા વાદળછાયું અને ધુમ્મસને કારણે પ્રકાશ ઓછો થાય છે અને કેટલાક દિવસો સુધી વરસાદ પડે છે, ત્યારે તેનો પ્રકોપ છોડના પાંદડામાંથી શરૂ થાય છે. પાંદડાની નીચેની સપાટી પર સફેદ દડાઓ રચાય છે, જે પાછળથી ભૂરા અને કાળા થઈ જાય છે. પાંદડાના રોગને કારણે બટાકાના કંદ કદમાં નાના થઈ જાય છે અને ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થાય છે.

નિયંત્રણ

બટાકાના પાંદડા પર ફૂગના ઉપદ્રવને રોકવા માટે બોડ્રેક્સ મિશ્રણ અથવા ફ્લોટનનો છંટકાવ કરો.

10 ગ્રામ મેટાલેક્સિલ નામના ફૂગનાશકને 10 લિટર પાણીમાં ઓગાળી, બીજને અડધો કલાક પલાળી રાખો અને માવજત કર્યા પછી છાંયામાં સૂકવીને વાવણી કરો.

બટાકાના પાકમાં ફૂગનાશક જેમ કે મેન્કોઝેબ (75%) 0.2% અથવા ક્લોરોથેલોનિલ 0.2% અથવા મેટાલેક્સિલ 0.2% અથવા પ્રોપેનેબ 70% અથવા ડિથેન ઝેડ 78, અથવા ડાયથેન એમ 45 0.2% અથવા બ્લાયટોક્સ 0.2% ડિફોલ્ટન અને 0.2% પ્રતિ 5% ના દરે કેપ્ટાન અને સ્પ્ટેનિંગ કરી શકે છે. 10 થી 15 દિવસનો અંતરાલ.

તપાસ અને નુકસાન - આ રોગ અલ્ટરનેરિયા સોલાની નામની ફૂગથી થાય છે. આ બટાટાનો સામાન્ય રોગ છે, જે બટાકાના પાકને સૌથી વધુ નુકસાન પહોંચાડે છે. આ રોગના લક્ષણો લેટ બ્લાઈટ પહેલા એટલે કે વાવણીના 3-4 અઠવાડિયા પછી નાના, દૂર વિખરાયેલા કોણીય આકારના ફોલ્લીઓના સ્વરૂપમાં અથવા છોડના નીચેના પાંદડા પરના ફોલ્લીઓના સ્વરૂપમાં દેખાય છે, જે પાછળથી ફૂગના ઊંડા મૂળ બની જાય છે. વૃદ્ધિ સાથે આવરી લેવામાં આવે છે. આ ફોલ્લીઓ ઝડપથી વધે છે અને ઉપરના પાંદડા પર પણ બને છે. શરૂઆતમાં, આ ટપકાં આકારના ફોલ્લીઓ ઝડપથી વધે છે અને ટૂંક સમયમાં ત્રિકોણાકાર, ગોળાકાર અથવા અંડાકાર બની જાય છે. કદમાં વધારો થતાં, આ ફોલ્લીઓનો રંગ પણ બદલાય છે અને પછીથી તે ભૂરા અને કાળા રંગના બને છે. આ રોગ બટાકાના કંદને પણ અસર કરે છે, કંદ કદમાં નાના રહે છે.

નિયંત્રણ

મેન્કોઝેબ 0.2% સાથે સારવાર કર્યા પછી બટાકાના કંદ વાવો.

બટાટા ખોદ્યા પછી ખેતરમાં રહેલો રોગગ્રસ્ત છોડનો કચરો એકઠો કરીને બાળી

જો પાકમાં રોગનો પ્રકોપ દેખાય તો યુરિયા 1% અને મેન્કોઝેબ @0.2% પ્રતિ હેક્ટરનો છંટકાવ કરવો.

કાળો સ્કાર્ફ

શોધ અને નુકસાન- બટાકાના છોડમાં બ્લેક સ્કાર્ફ રોગની અસર રાઈઝોક્ટોનિયા સોલાની નામની ફૂગના કારણે જોવા મળે છે. આ રોગ છોડ પર કોઈપણ તબક્કે દેખાઈ શકે છે, જે મોસમમાં ઊંચા તાપમાન અને ભેજ સાથે વધે છે. જ્યારે રોગનો ચેપ લાગે છે, ત્યારે છોડ પર કાળા ઉભા ફોલ્લીઓ દેખાય છે. કંદ પર પણ કયો રોગ વધતો જાય છે. જેના કંદ ખાવા યોગ્ય નથી.

નિયંત્રણ

આ રોગના નિયંત્રણ માટે ખેતરમાં ઊંડી ખેડાણ કરવી.

કંદની પ્રમાણિત અને રોગ પ્રતિરોધક જાતો પસંદ કરો.

કંદ રોપતા પહેલા યોગ્ય માત્રામાં કાર્બેન્ડાઝીમથી સારવાર કરો.

બટાકાની સ્કેબ

શોધ અને નુકસાન- સ્કેબ રોગ લણણી પહેલા કોઈ લક્ષણો દેખાતો નથી, પરંતુ રોગના પ્રારંભિક તબક્કામાં, આછા ભૂરા રંગથી લઈને ઊંડા ઘા સુધીનો ખરબચડો આવરણ દેખાય છે. આ રોગ Rhizoctonia solani નામની ફૂગથી થાય છે. બાદમાં, ગંભીર ઉપદ્રવ પછી, બટાકા પર ખરબચડી કાળો અને ઘાટો પડ વિકસી શકે છે. આ રોગ બટાકાના કંદ પર જોવા મળે છે અને દેશના તમામ મેદાનોમાં જોવા મળે છે. તેનાથી બટાકાની ગુણવત્તા અને બજાર કિંમતમાં ઘટાડો થાય છે.

નિયંત્રણ

• રોગગ્રસ્ત કંદનો ઉપયોગ.
• પોટાશ ખાતરનો અભાવ.
• તંદુરસ્ત કંદના બીજનો ઉપયોગ.
• રોગમુક્ત બટાટા પસંદ કરો.
• જો ખેતરમાં દર વર્ષે એક જ સમસ્યા હોય તો લીલા ખાતરનો ઉપયોગ કરો, તેનાથી આગામી સિઝનમાં રોગની તીવ્રતા ઓછી થશે.
• આલ્કલાઇન જમીનમાં નાઈટ્રેટ ખાતરો નાખશો નહીં.
• રોપણી વખતે 20 કિલો બોરિક એસિડ આપો.
• ખેતરમાં પોટાશ ખાતરનો સંતુલિત ઉપયોગ. ખેતરમાં પૂરતા પ્રમાણમાં લીલું ખાતર અથવા ખાતર ઉમેરીને ટ્રાઇકોડર્મા (5 કિગ્રા/હેક્ટર) લાગુ કરો.