ભારતમાં ખેતીના પ્રકાર

ભારતમાં ખેતીના પ્રકાર 

આજે, ભારત વિશ્વમાં બીજા ક્રમે સૌથી વધુ પાક ઉત્પાદન ધરાવે છે. આપણા દેશની અર્થવ્યવસ્થા ખેતી પર નિર્ભર છે. અહીંના મોટાભાગના લોકો ખેતી કરીને પોતાનું ગુજરાન ચલાવે છે. ભારતમાં આબોહવા, માટીની વિવિધતાના કારણે અહીંની ખેતીમાં પણ વિવિધતા જોવા મળે છે. ભારતમાં આબોહવા પર આધાર રાખીને ઘણી પ્રકારની ખેતી કરવામાં આવે છે. ભારતીય ખેતી આબોહવા પ્રમાણે અલગ અલગ રીતે વહેંચાયેલી છે. મુખ્યત્વે અહીંની ખેતી ત્રણ ઋતુમાં વહેંચાયેલી છે. પહેલું રવી, બીજું ખરીફ અને ત્રીજું ઝૈદ સિઝનની ખેતી.પાકનું વર્ગીકરણ પણ કરવામાં આવ્યું છે જેથી ચોક્કસ પાકની જરૂરિયાત મુજબ તેની ખેતી કરી શકાય. ઉદાહરણ તરીકે, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં કેસરની ખેતી માટે યોગ્ય આબોહવા છે, જ્યારે કેરળમાં નારિયેળની ખેતી માટે ખૂબ જ યોગ્ય આબોહવા છે.

ખેતીના પ્રકાર નીચે મુજબ છે :

૧. વિશિષ્ટ ખેતી

૨. મિશ્ર ખેતી

૩. વૈવિધ્યસભર ખેતી

૪. સૂકી ખેતી

૫. પશુપાલન ખેતી

૬. બાગાયત: શાકભાજીની ખેતી

૭. ફળની ખેતી

૮. ફૂલોની ખેતી

વિશિષ્ટ ખેતી: આ પ્રકારની ખેતી હેઠળ, ફક્ત એક જ પ્રકારનો પાક ઉત્પન્ન થાય છે અને ખેડૂત તેની આવક માટે ફક્ત તેના પર નિર્ભર છે. આ પ્રકારની ખેતી વ્યક્તિની કુલ આવકના ઓછામાં ઓછા ૫૦  મેળવે છે. ઉદાહરણ: ચા, કોફી, શેરડી અને રબર વગેરેની ખેતી.

મિશ્ર ખેતીઃ આ પ્રકારની ખેતી હેઠળ પાકના ઉત્પાદનની સાથે પશુપાલન અથવા ડેરી ઉદ્યોગ પણ આવે છે. આવી ખેતી હેઠળ, સહાયક સાહસો કુલ આવકમાં ઓછામાં ઓછા ૧૦% યોગદાન આપે છે.

સુકી ખેતી: આ પ્રકારની ખેતી એવી જમીનમાં કરવામાં આવે છે જ્યાં વાર્ષિક વરસાદ ૨૦ ઇંચ કે તેથી ઓછો હોય. આવા સ્થળોએ સિંચાઈના કોઈપણ સાધન વિના ઉપયોગી પાકોનું ઉત્પાદન થાય છે. સૂકી ખેતીના વિસ્તારોમાં, પાક ઉત્પાદન માટે જમીનમાં વરસાદી પાણીનો મહત્તમ જથ્થો સાચવવામાં આવે છે.

વૈવિધ્યસભર ખેતી: આ પ્રકારની ખેતી તે હોલ્ડિંગ અથવા ખેતરો સાથે સંબંધિત છે કે જેના પર આવકના સ્ત્રોત ઘણા સાહસો અથવા પાકો પર આધાર રાખે છે અને દરેક એન્ટરપ્રાઈઝ અથવા પાકમાંથી હોલ્ડિંગની કુલ આવકના ૫૦% કરતા ઓછી રકમ મેળવવામાં આવે છે. આવા ખેતરને સામાન્ય ખેતર પણ કહેવાય છે.

પશુપાલન ખેતી: આ પ્રકારની ખેતીમાં જમીનને ખેડાણ, વાવણી, નીંદણ વગેરે કરવામાં આવતી નથી, તેમજ પાકનું ઉત્પાદન થતું નથી, પરંતુ વિવિધ પ્રકારના પ્રાણીઓ જેવા કે ઘેટાં, બકરી, ગાય, ઊંટને કુદરતી વનસ્પતિ પર ઉછેરવામાં આવે છે. . આ પ્રકારની ખેતી મુખ્યત્વે ઓસ્ટ્રેલિયા, અમેરિકા, તિબેટ અને ભારતના પર્વતીય અથવા ઉચ્ચપ્રદેશોમાં ઘેટાં, બકરા ચરાવવા માટે કરવામાં આવે છે.

બાગાયત: શાકભાજીની ખેતી : ફળો, ફૂલો અને શાકભાજીની ખેતીને બાગાયત કહે છે. બાગકામ એ ઘણા લોકોની પ્રિય પ્રવૃત્તિ છે. કેટલાક લોકોને ફળો અને શાકભાજીની બાગકામ કરવી ગમે છે, જ્યારે કેટલાકને ફૂલો અને નાના છોડ કરવા ગમે છે. એવી ઘણી બાબતો છે જેમાં ટેક્નોલોજી તમને મદદ કરી શકે છે.બાગાયતશાસ્ત્રી લિબર્ટી હાઇડ બેઇલીના મતે, "બાગાયત એટલે ફૂલો, ફળો અને શાકભાજી અને સુશોભન અને ફેન્સી માટે છોડ ઉગાડવામાં આવે છે.

ફળની ખેતી: માત્ર ફળોનું ઉત્પાદન કરવું એ ફળની ખેતી કહેવાય છે. ફળો વિટામિન્સ અને મિનરલ્સનો શ્રેષ્ઠ સ્ત્રોત છે. ફળો તેમના મીઠા સ્વાદને કારણે દરેકને પસંદ હોય છે. ફળોની પસંદગી આબોહવા અને જગ્યાની ઉપલબ્ધતા પર આધારિત છે.

ફૂલોની ખેતી: માત્ર ફૂલોનું ઉત્પાદન કરવું એ ફૂલોની ખેતી કહેવાય છે. આજકાલ ફૂલોની ડિમાન્ડ ના લીધે આ ખેતી નો પણ ખુબ જ વિકાસ થયો છે.

Rizwan Shaikh (FTJ)

Plot No. 484/2,

Sector. 12 B,

Gandhinagar, Gujarat.

Pin : 382006

Mob : 9510420202

આ પણ વાંચો:પી એમ કિશાન યોજના : ખાતામાં આવશે ૮,૦૦૦ રૂપિયા