આ દિવસોમાં આયુર્વેદિક અને હર્બલ દવાઓની માંગ વધવાને કારણે સર્પગંધાની માંગ પણ વધી છે. જો તમે પણ ઔષધીય છોડની ખેતી કરવા માંગતા હોવ તો પરંપરાગત ખેતી કરતાં સર્પગંધા ખેતી એક સારો વિકલ્પ છે. સર્પગંધાનો પાક 18 મહિનામાં તૈયાર થઈ જાય છે. તમે માત્ર 80 હજાર રૂપિયા ખર્ચીને દોઢ વર્ષમાં 4-5 લાખ રૂપિયા કમાઈ શકો છો. સર્પગંધાનાં ફળ, દાંડી, મૂળ બધાંનો ઉપયોગ થાય છે, તેથી જ નફો વધુ થાય છે. તેની ખેતી કરીને તમે ધનવાન બની શકો છો. તો ચાલો જાણીએ કે તમે કેવી રીતે સર્પગંધા પાકની ખેતી કરીને લાખો રૂપિયાનો નફો કમાઈ શકો છો.
યોગ્ય માટી અને આબોહવા
રેતાળ લોમ અને કાળી કપાસની જમીન સર્પગંધા ખેતી માટે સૌથી યોગ્ય માનવામાં આવે છે. સર્પગંધાની ખેતી લીસી ચીકણી જમીન, રેતાળ લોમી અને ભારે જમીન વગેરેમાં પણ થાય છે. ભેજવાળી અને નાઇટ્રોજન-સમૃદ્ધ જૈવિક પદાર્થોથી ભરપૂર અને સારી રીતે નિકાલવાળી જમીનમાં ઉગાડવામાં આવે ત્યારે તે સારા પરિણામ આપે છે. તેની સારી વૃદ્ધિ માટે જમીનનો pH 4.6-6.5 હોવો જોઈએ. સર્પગંધાના સારા ઉપજ માટે ગરમ અને વધુ ભેજવાળી આબોહવા યોગ્ય છે.
જમીનની તૈયારી
સર્પગંધાની ખેતી માટે સારી રીતે તૈયાર કરેલી જમીન જરૂરી છે. જમીન ઢીલી ન થાય ત્યાં સુધી વારંવાર ખેડાણ કરો. હળ વડે ખેડ્યા પછી જમીનમાં ખાતર અને માટી ભેળવો.
ખાતર બનાવો
સર્પગંધાની ખેતી માટે માત્ર ફળદ્રુપ જમીન પસંદ કરો. ખેતરની તૈયારી સમયે 10 ટન ખાણ ઉમેરો અને તેને જમીનમાં સારી રીતે ભળી દો. નાઈટ્રોજન 8 કિગ્રા (યુરિયા 18 કિગ્રા), ફોસ્ફરસ 12 કિગ્રા (સિંગલ સુપર ફોસ્ફેટ 75 કિગ્રા), પોટાશ 12 કિગ્રા (મ્યુરેટ ઑફ પોટાશ 20 કિગ્રા) પ્રતિ એકર ખેતરમાં નાખો. સર્પગંધાની વૃદ્ધિ સમયે 8 કિલો નાઈટ્રોજન બે વાર ઉમેરો. છોડ રોપ્યાના 15 થી 20 દિવસમાં નિંદામણ કરો.
ક્ષેત્રની તૈયારી
સર્પગંધાની ખેતી માટે માત્ર ફળદ્રુપ જમીન પસંદ કરો. છોડ રોપ્યાના 15 થી 20 દિવસમાં નિંદામણ કરો. વરસાદ શરૂ થયા પછી, પ્રતિ હેક્ટર 200 ક્વિન્ટલ સડેલું છાણ આપો અને તેને જમીનમાં ભેળવી દો. રોપણી વખતે 45 કિલો નાઈટ્રોજન, 45 કિલો ફોસ્ફરસ અને 45 કિલો પોટાશ આપો. ઓક્ટોબર અને માર્ચમાં બે વાર 45 કિલો નાઈટ્રોજન આપો. કદાવર દ્વારા નીંદણ દૂર કરો. વરસાદ શરૂ થાય ત્યાં સુધી 30 દિવસના અંતરે અને શિયાળા દરમિયાન 45 દિવસના અંતરે પિયત આપવું. સર્પગંધાની ખેતી બીજ, મૂળ અને કટીંગ દ્વારા કરવામાં આવે છે. નર્સરીમાં તૈયાર કરાયેલા રોપાઓ ઓગસ્ટમાં રોપવા જોઈએ.
ખેતીનો સમય
તેની ખેતી જૂનથી ઓગસ્ટ સુધી થાય છે. તેની ખેતી માટે 10 ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડથી 38 ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડ સુધીનું તાપમાન વધુ સારું છે.
સિંચાઈનો યોગ્ય સમય
ઉનાળામાં દર મહિનાના અંતરે બે પિયત આપવું. શિયાળાની ઋતુમાં દર મહિનાના અંતરે ચાર પિયત આપવું. ગરમ સૂકા હવામાનમાં દર પખવાડિયે પિયત આપવું.
પાક લણણી અને ઉપજ
છોડ રોપ્યાના 2 થી 3 વર્ષ પછી પાક લણવા માટે તૈયાર થઈ જાય છે. પાકની લણણી ડિસેમ્બર મહિનામાં કરવામાં આવે છે. મુખ્યત્વે મૂળ તોડવામાં આવે છે. મૂળની યોગ્ય થ્રેસીંગ માટે, થ્રેસીંગ પહેલા પિયત આપવું. સૂકા મૂળનો ઉપયોગ તાજા ઉત્પાદનો બનાવવા માટે થાય છે. 1200-1800 મીમી સુધી વરસાદ ધરાવતા વિસ્તારમાં તેની સફળતાપૂર્વક ખેતી કરી શકાય છે. R.S.1 જાતમાં, બીજની સંખ્યા 50-60% છે અને તેના સૂકા મૂળની ઉપજ પ્રતિ એકર 10 ક્વિન્ટલ સુધી છે.
નફો અને ખર્ચ
સર્પગંધાની ખેતી કરવાથી એકર દીઠ 30 કિલો બીજ સરળતાથી મેળવી શકાય છે. બજારમાં સર્પગંધા બીજની કિંમત 3-4 હજાર રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે. એક એકરમાં લગભગ 25-30 ક્વિન્ટલ સર્પગંધાનું ઉત્પાદન થાય છે.નિષ્ણાતોના મતે ખેડૂતો દોઢ વર્ષમાં 80,000 રૂપિયા ખર્ચીને 4-5 લાખ રૂપિયાની કમાણી કરી રહ્યા છે.
Share your comments