રવી મસાલા પાકનું ઉત્પાદન અને ટેકનોલોજી વિશે જાણો, કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્ર પાટણ થી રવી, બગાયત પાકના નિષ્ણાંત : એસ.એસ દરજી સાથે લાઈવ વિડીયો

આપણે સૌથી પહેલા સમજીશું કે રવી પાકમાં કયા કયા છે. જેવી રીતે ઘરના રસોડા માં વપરતા મસાલા જીરું, વરિયાળી, અજમો આ વગેરે રવી પાક માં આવતા હોય છે. આપણે જાણીશું કે જીરું, વરિયાળી, અને અજમો જેવા પાકનું વાવેતર કઈ રીતે કરવું કાપણી કઈ રીતે કરવી કઈ કઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું.

જીરાના પાકનું વાવેતર ક્યારે અને કેવી રીતે કરવું ?  

શિયાળો ચાલુ થતા જ ખેડૂતો જીરાના પાકનું વાવેતર માટે તૈયાર થઇ જાય છે. જીરું એ એવો પાક છે જેનો ઉપયોગ મસાલા તરીકે થાય છે. જીરાની ખેતી અન્ય ખેતી કરતા વધારે નફાકારક છે. પરંતુ જો, જીરા ની ખેતીમાં હવામાન, બિયારણ, ખાતરો અને સિંચાઈ યોગ્ય રીતે ન જાણીએ તો નુકસાન વેઠવું પડે છે. યોગ્ય જમીન અને આબોહવા: જીરુંની ખેતી તમામ પ્રકારની જમીનમાં થઈ શકે છે, સારા નિતારવાળી રેતાળ, ગોરાડુ થી મઘ્યમકાળી જમીન વધારે માફક આવે છે. જીરા ની વાવણી સમયે તાપમાન 24-28 સેલ્સિયસ હોવું જોઈએ. ઉચ્ચ તાપમાનને લીધે અંકુરણમાં સમસ્યા આવવાની શક્યતા રહે છે.

વાવણી સમયે ધ્યાન રાખવા જેવી બાબતો

જીરું વાવવાનો યોગ્ય સમય ઓક્ટોબરના મધ્યથી નવેમ્બરના મધ્ય સુધી યોગ્ય છે. ખાતર વ્યવસ્થાપન: જીરા ના ખેતરમાં પ્રતિ હેક્ટર 8 થી 10 ટન છાણીયું ખાતર, 30 કિલો યુરિયા, 20 કિલો ફોસ્ફરસ (સિંગલ સુપર ખાતર) અને સલ્ફર 90%, 10 -12 કિલોગ્રામ ઉપયોગ કરવો જોઇએ. બીજ દર અને બીજની માવજત: જીરાની વાવણી માટે પ્રતિ હેક્ટરમાં 12-15 કિલો બીજ વાવેતર કરવું જોઈએ.

શિયાળુ વળીયારી વાવવા માટે ખેડૂતોએ આ બાબતોનું ધ્યાન રાખવુ

વરીયાળી એ એક રોકડીયો પાક છે અને ઉત્તર ગુજરાતમાં વળીયારીની સૌથી વધુ ખેતી કરવામાં આવે છે. વરીયાળી બે સીઝનમાં વાવવમાં આવે છે ચોમાસુ અને શિયાળુ તો આજે આપણે વાત કરીશુ કે શિયાળામાં વરીયાળીની ખેતી કરવા માટે ખેડૂતોએ કઈ – કઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું અને વરીયાળીની ખેતી માટે ક્યુ બીયારણ વધારે અનુંકૂળ આવે છે

જમીનની તૈયારી

પાણીનો ભરાવો કાળીયાં માટે અનુકૂળ છે.

નિવારવા જમીન સમતલ કરવી.અગાઉ ચોમાસુ પાકમાં છાણિયું ખાતર આપેલ હોય તો શિયાળામાં આપવાની જરૂર નથી.

વરીયાળીની જાતો અને તેને પાકવામાં લગતો સમય

સારા ઉત્પાદન માટે ગુજરાત વરિયાળી - 2, ગુજરાત વરિયાળી - 11 અથવા ગુજરાત વરિયાળી - 12 પસંદ કરવી.

ગુજરાત વરિયાળી - 2 જાત 159 દિવસે પાકે છે અને 1940 કિલો/ હેક્ટર ઉત્પાદન આપે છે.

ગુજરાત વરિયાળી 11 જાત 150 થી 160 દિવસે પાકે છે અને 2489 કિલો / હેક્ટર ઉત્પાદન આપે છે.

ગુજરાત વરિયાળી 12 જાત 201 દિવસે પાકે છે અને તે સરેરાશ 2588 કિલો / હેક્ટર ઉત્પાદન આપે છે.

બીજ માવજત

કાળિયા રોગના આગોતરા નિયંત્રણ માટે બીજને કાર્બેન્ડેઝીમ અથવા થાયરમ નો 5 ગ્રામ/કિલો પ્રમાણે પટ આપવો.

વરીયાળીની વાવણી/રોપણી

40 થી 45 દિવસના અને 25 થી 30 સેમી ઊંચાઈ ના ધરૂ રોપણી લાયક ગણાય છે.

રોપણી ના આગલા દિવસે ધરૂવાડિયામાં પિયત આપવું.

ચોમાસુ પાકની રોપણી જમીનની ફળદ્રુપતા અનુસાર પૂર્વ પશ્ચિમ દિશામાં બે હાર વચ્ચે 90 થી 120 સેમી અને બે છોડ વચ્ચે 60 સેમી અંતર રાખી 15 મી ઓગસ્ટ આસપાસ જમીનમાં પૂરતો ભેજ હોય ત્યારે સાંજના સમયે કરવી.

શિયાળુ પાકની વાવણી 15 મી ઓક્ટોબર આસપાસ 45 x 10 સેમી અંતરે કરવી પણ મધ્યમ કાળી જમીનમાં 60 થી 90 સેમી અંતર રાખવું જરૂરી છે.

રોપણી ના 8 થી 10 દિવસ પછી ગામાં પુરાવા.

રોપણી બાદ વરસાદ ન હોય તો તરત જ પિયત આપવું.

જાણો કઈ રીતે કરશો અજમાની ખેતી અને તેનું વ્યવસ્થાપન

અજમાનો ઉપયોગ મસાલા તરીકે તેમજ દવાઓ બનાવવામાં થાય છે. તે ઝાડવાળો દેખાતો છોડ છે, જેની લંબાઈ એક મીટર સુધી છે.

અજમાના છોડના વિકાસ માટે શિયાળાની ઋતુ જરૂરી છે. તે રવિ પાક છે અને તેની ખેતી માટે વધુ વરસાદની જરૂર પડતી નથી. અજમાનો ઉપયોગ મસાલા તરીકે તેમજ દવાઓ બનાવવામાં થાય છે. તે ઝાડવાળો દેખાતો છોડ છે, જેની લંબાઈ એક મીટર સુધી છે. અજમાના બીજમાં ઘણા પ્રકારના મિનરલ્સ જોવા મળે છે જે આપણા શરીર માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. પેટની સમસ્યાઓ જેમ કે મરડો, અપચો, કોલેરા, કફ, ખેંચ વગેરે માટે અજમો ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. તેનો ઉપયોગ ગળામાં દુખાવો, કર્કશ, કાનનો દુખાવો, ચામડીના રોગો, અસ્થમા વગેરે માટે દવા બનાવવા માટે પણ થાય છે.

અજમો ઉગાડવાની રીત

વાતાવરણ

અજમાની ખેતી માટે શિયાળો શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. વધુ પડતી ઠંડી અને હિમના કારણે પાકને નુકસાન થઈ શકે છે. હળવું શુષ્ક હવામાન પાક માટે ખૂબ જ આર્થિક છે. અજમાની વાવણી વરસાદના સમયે શરૂ થાય છે. શિયાળાની શરૂઆત સાથે જ તેના છોડમાં ફૂલ આવવા લાગે છે. ભારતના મુખ્ય રાજ્યો મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, તમિલનાડુ, ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, આંધ્ર પ્રદેશ, પંજાબ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં તેની ખેતી થાય છે.

ફાર્મ તૈયારી

અજમાની ખેતી માટે નરમ અને નાજુક જમીનની જરૂર પડે છે. ખેડાણ કરતા પહેલા, કમ્પોસ્ટ ખાતરને જમીનમાં વેરવિખેર કરો અને તેને ખેતરની જમીન સાથે સારી રીતે ભેળવી દો. ખેતરમાં હાજર નીંદણનો પણ ખેડાણ દ્વારા નાશ કરવામાં આવે છે. ધ્યાન રાખો કે ખેતરમાં પાણી ભરાયેલું ન હોવું જોઈએ અને ડ્રેનેજની યોગ્ય વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ, જેથી પાકને નુકસાન થવાની કોઈ શક્યતા ન રહે.

ખાતર

ખેતરમાં વર્મી કમ્પોસ્ટ નાખ્યા બાદ નાઈટ્રોજન ફિક્સેશન બેક્ટેરિયા, ફોસ્ફરસ બેક્ટેરિયા, પોટાશ મોબિલાઈઝ બેક્ટેરિયાનો છંટકાવ કરવો, જે જમીનમાં તેમની સંખ્યા વધારીને આ તમામ પોષક તત્વોની ઉણપને પૂર્ણ કરે છે.

લણણી

અજમાનો પાક તૈયાર થવામાં 140 થી 150 દિવસનો સમય લાગે છે. જ્યારે પાકનો રંગ આછો બદામી થવા લાગે ત્યારે પાકની કાપણી કરવી જોઈએ. લણણી કર્યા પછી, પાકને છાંયડામાં 2 થી 4 દિવસ સુધી સૂકવવામાં આવે છે અને પછી સેલરીના બીજને લાકડી વડે અથવા મશીનની મદદથી અલગ કરવામાં આવે છે.

ઉપજ

અજમાની ઉપજ સામાન્ય રીતે 6 થી 8 ક્વિન્ટલ પ્રતિ એકર હોય છે. તેની બજાર કિંમત 15000 થી 25000 પ્રતિ ક્વિન્ટલ છે. જે ખેડૂત ભાઈઓ માટે આવકનો સારો સ્ત્રોત બની શકે છે.