ક્વેઈલ ખેતી (Quail Farming) કેવી રીતે કરવી ?

ક્વેઈલ એક એવું જંગલી પક્ષી છે, જે લાંબા અંતર સુધી ઉડી શકતું નથી અને જમીન પર જ પોતાનો માળો બનાવે છે. સ્વાદિષ્ટ અને પૌષ્ટિક ગુણવત્તાયુક્ત માંસને કારણે તેને વધુ પસંદ કરવામાં આવે છે. વાઇલ્ડલાઇફ પ્રોટેક્શન એક્ટ 1972 હેઠળ તેમનો શિકાર કરવા પર પ્રતિબંધ છે, પરંતુ સરકાર પાસેથી લાયસન્સ લઈને ક્વેઈલનું પાલન કરી શકાય છે. જ્યારે ક્વેઈલની ઉંમર 7 અઠવાડિયા હોય છે, ત્યારે તે ઇંડા ઉત્પન્ન કરવાનું શરૂ કરે છે, અને તેનું માંસ ખૂબ જ પૌષ્ટિક અને સ્વાદિષ્ટ હોય છે. જેના કારણે તે ખૂબ લોકપ્રિય છે. તમે ક્વેઈલ ફાર્મિંગનો વ્યવસાય કરીને સારી કમાણી કરી શકો છો, તેમજ ક્વેઈલની ઘટતી સંખ્યાને નિયંત્રિત કરી શકો છો. આ ધંધો કરવા માટે ખૂબ જ ઓછો ખર્ચ થાય છે અને ક્વેઈલ પણ ઓછા સમયમાં તૈયાર થઈ જાય છે.

દેશમાં વાણિજ્યિક મરઘાં અને બતક ઉછેર પછી ક્વેઈલ (જાપાનીઝ ક્વેઈલ)નો વ્યવસાય ત્રીજા ક્રમે આવે છે. જાપાનીઝ ક્વેઈલના ઈંડાનું વજન તેના શરીરના વજનના 8 ટકા છે, જ્યારે મરઘીનું માત્ર 3 ટકા છે. ક્વેઈલ ફાર્મિંગમાં અઢી દાયકાના પ્રયત્નો પછી, તેની પાળેલી પ્રજાતિઓ માંસ અને ઈંડાના ઉત્પાદન માટે વિકસાવવામાં આવી રહી છે.

ક્વેઈલ ખેતી કેવી રીતે કરવી

જો તમે ક્વેઈલ ઉછેરનો વ્યવસાય કરવા માંગો છો, તો તેના માટે તમારે રહેવાની વ્યવસ્થા કરવી પડશે. તમે પાંજરા અને પથારી પદ્ધતિ દ્વારા પણ ઘરમાં ક્વેઈલ ઉછેરી શકો છો. કેજ પદ્ધતિ વધુ અનુકૂળ અને ફાયદાકારક છે.

ક્વેઈલ પક્ષીની જાતિઓ

વિશ્વમાં ક્વેઈલની લગભગ 18 જાતિઓ જોવા મળે છે, જેમાંથી મોટાભાગની ક્વેઈલ ભારતની આબોહવામાં ઉછેરવામાં આવે છે. ત્યાં કેટલીક જાતિઓ છે જે ઉચ્ચ ઇંડા અને માંસ ઉત્પાદન માટે પ્રખ્યાત છે. ખેડૂત તેની જરૂરિયાત મુજબ ક્વેઈલ ફાર્મિંગમાં કોઈપણ જાતિ પસંદ કરી શકે છે.

ક્વેઈલ પક્ષીઓની સંભાળ અને વ્યવસ્થાપન

અન્ય પક્ષીઓની તુલનામાં, ક્વેઈલ રોગો માટે ખૂબ જ પ્રતિરોધક છે, તેથી ક્વેઈલમાં રસીકરણની જરૂર નથી અથવા ઓછી છે. સારી સંભાળ, સારી આવાસ અને સંતુલિત આહાર ક્વેઈલને રોગો અને ઉચ્ચ ઉત્પાદનથી બચાવવા માટે પૂરતું છે. નિયમિત આહારમાં વિટામિન અને મિનરલનું મિશ્રણ પૂરતા પ્રમાણમાં આપવું જોઈએ.

ક્વેઈલ ફાર્મિંગ લાયસન્સ અને તાલીમ

સરકારે ભારતમાં જાપાનીઝ ક્વેઈલના ઉછેર માટે લાયસન્સની આવશ્યકતા દૂર કરી છે. બરેલીના ઈજ્જતનગરમાં ક્વેઈલ ઉછેર માટે સેન્ટ્રલ બર્ડ રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટની સ્થાપના કરવામાં આવી છે અને તે ક્વેઈલ ઉછેર માટે તાલીમ પણ આપે છે. આ ઉપરાંત રાજસ્થાનની મહારાણા પ્રતાપ યુનિવર્સિટી ઓફ એગ્રીકલ્ચર એન્ડ ટેક્નોલોજીમાં આ ક્વેઈલ ઉછેર પર ઘણા સંશોધનો થઈ રહ્યા છે, સાથે જ ખેડૂતોને ક્વેઈલના જાળવણી માટે તાલીમ પણ આપવામાં આવે છે.

તાલીમ અથવા ક્વેઈલ ઉછેર અંગેની માહિતી માટે યુનિવર્સિટીના વૈજ્ઞાનિકોનો 9414160210, 0294-2470139, 2470719, 0294-2417835 પર સંપર્ક કરી શકાય છે.

ઉત્તર પ્રદેશના બરેલી (ઇજ્જતનગર) સ્થિત સેન્ટ્રલ એવિયન રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટની મુલાકાત લઈને અથવા આ નંબરો = 0581-2300204, 0581-2301220, 18001805141 પર વાત કરીને તાલીમ અને સંબંધિત માહિતી મેળવી શકાય છે.

ક્વેઈલ ખેતી માટે લોનની માહિતી

સરકારે જાપાનીઝ ક્વેઈલનો વિસ્તાર વધારવા અને સ્વરોજગારના રૂપમાં ગ્રીન સ્કીમ લાગુ કરવાની જાહેરાત કરી છે. જે બાદ હવે ખેડૂતો આ કામ શરૂ કરવા માટે બેંકો અથવા નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી લોન મેળવી શકશે. રાજસ્થાનની મહારાણા પ્રતાપ કૃષિ યુનિવર્સિટીમાં સંશોધન બાદ તૈયાર કરાયેલ જાપાની ક્વેઈલનું વ્યાપારીકરણ કરવા બેંકો અને નાબાર્ડ દ્વારા ખેડૂતોને લોન આપવામાં આવશે.

ક્વેઈલ ખેતીમાંથી કમાણી

ક્વેઈલ પાળીને તમે ઓછા ખર્ચમાં સારી કમાણી કરી શકો છો. ક્વેઈલના 3 હજાર બચ્ચા ખરીદવા માટે 20 હજાર રૂપિયાનો ખર્ચ થશે. જેને તૈયાર થવામાં લગભગ 35 થી 40 દિવસનો સમય લાગે છે. બજારમાં ક્વેઈલની સરેરાશ કિંમત રૂ.50 છે. 3 હજાર ક્વેઈલ ઉછેરવા માટે લગભગ 30 હજાર રૂપિયાની જરૂર પડે છે. આ રીતે કુલ ખર્ચ 50 હજાર રૂપિયા થશે, અને 1.5 લાખની કમાણી થશે. આ પ્રમાણે તમે 1 લાખ રૂપિયાની સીધી આવક મેળવી શકો છો.

આ પણ વાંચો: શેરડીની ખેતીને લગતી માહિતી