ડાંગર શીથ બ્લાઈટ રોગ વૈશ્વિક સ્તરે ડાંગરના ખેડૂતો માટે ચિંતાનો વિષય છે કારણ કે તે ઉપજમાં નોંધપાત્ર નુકસાન પહોંચાડે છે. શીથ બ્લાઈટ ખાસ કરીને ઉચ્ચ ભેજ અને ગરમ તાપમાન ધરાવતા વિસ્તારોમાં પ્રચલિત છે, જે ઘણા ચોખા ઉગાડતા પ્રદેશોમાં વારંવારની સમસ્યા બનાવે છે. શીથ બ્લાઈટ રોગ Rhizoctonia solani નામના ફંગલ પેથોજેનથી થાય છે. તે એક વિનાશક રોગ છે જે વિશ્વભરમાં ચોખાના પાકને અસર કરે છે. શીથ બ્લાઈટ, જેને 'વેબ બ્લાઈટ' અથવા 'પરોપજીવી લીફ સ્પોટ' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
કેવી રીતે ઓળખ કરવી? શીથ બ્લાઈટના લક્ષણો સામાન્ય રીતે ચોખાના વિકાસના પછીના તબક્કામાં દેખાય છે, મુખ્યત્વે ચોખામાં કાનના ઉદભવ (પ્રજનન અવસ્થા) દરમિયાન. આ રોગ મુખ્યત્વે ચોખાના છોડના આવરણને અસર કરે છે, જે પર્ણ બ્લેડનું રક્ષણાત્મક આવરણ છે. આ રોગના મુખ્ય લક્ષણો નીચે મુજબ છે.
ફોલ્લી: શીથ બ્લાઈટ ફોલ્લીઓ શરૂઆતમાં પાંદડાના આવરણ પર નાના, પાણીમાં પલાળેલા, ભૂરા-લીલા ફોલ્લીઓ તરીકે દેખાય છે. જેમ જેમ રોગ વધે છે તેમ, આ ફોલ્લીઓ મોટા થાય છે અને ભૂરા થઈ જાય છે.
વેબિંગ: શીથ બ્લાઈટની વિશિષ્ટ લાક્ષણિકતાઓમાંની એક છે પાંદડાના આવરણ પર સફેદ, સુતરાઉ માયસેલિયલ વૃદ્ધિની રચના, જે રોગને તેનું વૈકલ્પિક નામ "વેબ બ્લાઈટ" આપે છે.
ફોલ્લીનું વિસ્તરણ: ફોલ્લી વિસ્તરણ કરવાનું ચાલુ રાખે છે અને પાંદડાના આવરણના સમગ્ર પરિઘને આવરી લે છે, જે આવરણને સંકોચાયેલ અથવા "સ્ક્વિઝ્ડ" દેખાવ આપે છે.
પેનિકલ બ્લાઈટ: અદ્યતન તબક્કામાં, શીથ બ્લાઈટ પેનિકલ્સ (ચોખાના દાણાનું ઉત્પાદન કરતી રચના)ને અસર કરે છે, જેના કારણે અનાજની વંધ્યત્વ અને કાનમાં દાણા ઉત્પન્ન કરવામાં નિષ્ફળતા થાય છે.
આ રોગ કેવી રીતે ફેલાય છે?
ડાંગરના ખેતરોમાં શીથ બ્લાઈટના પ્રસાર અને ગંભીરતાને કેટલાક પરિબળો પ્રભાવિત કરે છે જેમ કે
પર્યાવરણીય પરિસ્થિતિ: ઉચ્ચ ભેજ (80 ટકાથી વધુ) અને ગરમ તાપમાન (28 થી 30 ડિગ્રી સેલ્સિયસ) શીથ બ્લાઇટના વિકાસ માટે આદર્શ છે. લાંબા સમય સુધી વરસાદ અને વધુ ભેજવાળા વિસ્તારોમાં આ રોગનું જોખમ વધારે છે.
કૃષિ પદ્ધતિ: ડાંગરનું ગાઢ વાવેતર અને નાઈટ્રોજન ખાતરોનો વધુ પડતો ઉપયોગ શીથ બ્લાઈટના વિકાસ માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિઓ બનાવે છે.
ચોખાની જાતો: કેટલીક ચોખાની જાતો અન્ય કરતા મ્યાન ફૂગ માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે. પ્રતિકારક અથવા સહનશીલ જાતોની પસંદગી અસરકારક વ્યવસ્થાપન વ્યૂહરચના બની શકે છે.
Share your comments