IPI દ્વારા પોલીહાઈટ ખાતરનો ઉપયોગ કરીને હળદળનુ ઉત્પાદન વધારવા અને તેમા સુધારો કરવા વેબીનાર યોજાયો

ઇન્ટરનેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ પોટાશ (IPI),સ્વિટ્ઝર્લન્ડ દ્વારા કૃષિ જાગરણના ફેસબુક પેજ પર ખાસ કરીને ભારતમાં હળદરની ખેતી માટે ફાયદાકારક ખાતર પોલિહાઇટનાં ફાયદાઓ વિશે, આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાના પોટાશ ડો.આદિ પેરેલમેન, ડો. , અને ડો.પી.કે. કાર્તિકેયાન, સહાયક પ્રોફેસર (સોઇલ સાયન્સ), અન્નમલાઇ યુનિવર્સિટી, તમિળનાડુએ ભાગ લીધો હતો. આ ચર્ચા તામિલનાડુના ઇરોડ જિલ્લામાં આંતરરાષ્ટ્રીય પોટાશ સંસ્થાના સહયોગથી અન્નમલાઇ યુનિવર્સિટી દ્વારા કરાયેલા અભ્યાસ પર આધારીત હતી. જેમાં ભારતના વિવિધ વિસ્તાના લોકો જોડાયા હતા. ડો.પી.કે. કાર્તિકેય આ અગેનું સંશોધન કરી સમજાવતા હતા. તેમજ તેઓએ ફેસબુક પર લાઈવ હતા તે દરમિયાન લોકો દ્વારા પૂછેલા પ્રશ્નોના જવાબો પણ આપ્યા. જો તમને આ અંગે વધારે રસ હોય તો તમે કૃષિ જાગરણના ફેસબુક પૃષ્ઠ https: //bit..y/3e35FCa ની મુલાકાત લઈને કરેલ ચર્ચાને જોઈ શકો છો.

પોલિહાઇટ ખાતર શું છે?

પોલિહાઇટિસ એ સમુદ્રના ઉંડાણમાં 260 મિલિયન વર્ષો પહેલા જમા થયેલ પથ્થરો છે અને ઇંગ્લેન્ડના ઉત્તર-પૂર્વ દરિયાકાંઠે સપાટીથી 1200 મીટર ઉંડેથી મળી આવ્યા છે. પાકમાં સલ્ફર, પોટેશિયમ, મેગ્નેશિયમ અને કેલ્શિયમની જરૂરિયાત અને ઉણપને પોલિહાઇટથી પૂરી કરી શકાય છે. પોલિહાઇટ એ ક્ષારનું મિશ્રણ નથી, પરંતુ એક પદાર્થ છે, તેથી તેના બધા ઘટકો ધીમે ધીમે સરખા ભાગોમાં છુટા પડે છે. આ ખાતર એકવાર ખેતરમાં નાખવાથી ઓગળ્યા પછી દરેક પોષક તત્વો જમીનમાં અલગ પ્રતિક્રિયા શરૂ કરે છે.

ભારતમાં હળદરની ખેતી

ભારત દેશ વિશ્વમાં હળદરનુ સૌથી વધુ ઉત્પાદન કરે છે અને સમગ્ર વિશ્વમાં હળદરની નિકાસ કરે છે. આંધ્ર પ્રદેશ, તામિલનાડુ, ઓરિસ્સા, કર્ણાટક, પશ્ચિમ બંગાળ, ગુજરાત, મેઘાલય, મહારાષ્ટ્ર અને આસામમાં હળદરની પુષ્કળ પ્રમાણમાં ખેતી કરવામાં આવે છે. હળદરના વાવેતર દરમિયાન પોટેશિયમની જરૂરીયાત વધારે હોય છે. સામાન્ય રીતે હળદરના પાકની વૃદ્ધિ માટે જે પ્રકારની હળદર વાવી છે તે ક્યા પ્રદેશમાં ખેતી કરી છે ? જમન અને આબોહવા કેવી છે તેના પર આધાર રાખે છે

આબોહવા અને જમીન

હળદરની ખેતી કરવા માટે ઉષ્ણકટીબંધ માફક આવે છે ઉષ્ણકટીબંધ પર તાપમાન 25-39 ° સે હોય છે. હળદરની ખેતી માટે આશરે 1500મીમી વરસાદ પડવો જરૂરી છે અને હળદરનું વાવેતર વરસાદની સિઝનમાં કરવામાં આવે છે. હળદરની ખેતી માટે 4.5 થી 7.5 pH વાળી રેતાળ જમીન જેમાં પાણી સુકાઈ જાય અને રેતી અને માટીની મિશ્રણ વાળી જમીન વધારે અનુકૂળ આવે છે

હળદરમાં પોષક તત્વો

નાઇટ્રોજન અને ફોસ્ફરસ જેવા પોષક તત્વો ઉપરાંત, હળદરમાં પોટેશિયમ, મેગ્નેશિયમ, કેલ્શિયમ અને સલ્ફરની જરૂર પડે છે તેથી હળદરની ખેતી માટે પોલિહાઇટ ખાતર માફક આવે છે.

પોલિહાઇટ ખાતરમાં પોષક તત્વોની રચના

=> 46% SO3 (સલ્ફર ટ્રાયોક્સાઇડ) સલ્ફરનો મહત્વનો ઘટક છે અને તેનો સતત ઉપયોગ થતો હોવાથી જમીનમાં  તેની અછત જોવા મળે છે જેમ કે N અને P ની અસરકારકતામાં સુધારો જોવા મળે છે

=> 13.5% K2o (ડાઈ પોટિશિયમ ઓક્સાઈડ) હળદરના છોડની વૃધ્ધિ માટે અને સ્વાસ્થ માટે આ ખુબજ જરૂરી છે.

=> 5.5 % MgO (મેગ્નેશિયમ ઓક્સાઈડ) મેગ્નેશિયમ ઓક્સાઈડ એ પ્રકાશ સંશ્લેષણની ક્રિયા માટે જરૂરી છે

=> 16.5 % CaO(કેલ્સિયમ ઓક્સાઈડ) કેલ્સિયમ ઓક્સાઈડ કોશિકાના વિભાજન અને કોશિકાના પળને મજબૂત બનાવવા માટે જરૂરી છે

પોલિહાઇટનો ઉપયોગ કરવાથી થતા ફાયદા

=> આ એક કુદરતી ખનીજ તત્વ છે (ડાય હાઈડ્રેટ પોલિહાઇટ) છે, જેમા ચાર મુખ્ય પોષક તત્વો પોટેશિયમ, સલ્ફર, કેલ્સિયમ અને મેગ્નેસિયમ હોય છે

=> આના રચના કઠણ હોવાથી તે પાણીમાં ધીરે ધીરે ઓગળે છે અને તેના પોષક તત્વોને ધીમે ધીમે જમીનમાં છુટા પડે છે જેના કારણે  તેથી પાકની સિઝન લીધા બાદ પણ પોષક તત્વો લાંબા સમય સુધી જમીનમાં રહે છે.

=> આ હળદરની ગુણવતા અને ઉત્પાદમાં લાંબા સમય સુધી વધારો કરે છે

પ્રયોગ:

તામિલનાડુના ઇરોડ જિલ્લામાં હળદરના પાક પર પોલિહાઇટની અસરની ચકાસણી કરવા માટે, અન્નામલાઇ યુનિવર્સિટી, તમિલનાડુ દ્વારા વર્ષ 2019 - 20 માં આંતરરાષ્ટ્રીય પોટાશ અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાના સહયોગથી અને 2020-21માં અહીં એક કાર્યક્રમ યોજવામાં આવ્યો હતો. જેમાં પોલિહાઇટની વિવિધ ડોઝનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો. અધ્યયનમાં રાઇઝોમ્સ, હરિતદ્રવ્ય અને કર્ક્યુમિનની માત્રા અને પાક પર થયેલ અસર જોવા મળી હતી.

પરિણામ:

=> હળદરની ખેતીમાં પોટેશિયમનો ઉપયોગ કરવાથી ખૂબ સારા પરિણામો આવ્યા છે.

=> પોલિહાઇટ વાપરવાથી રાઇઝોમના પાકની ઉપજ પણ વધી છે.

=> પોટેશિયમની એમઓપી અને પોલિહાઇલાઈટના વિવિધ ભાગો 1: 1 અથવા 2: 1 અથવા 1: 2 (એમઓપી: પીએચ) નો ઉપયોગ કરતી વખતે એમ.પી.પી. વપરાશની તુલનામાં વધુ રાઇઝોમની ઉપજ થઈ છે.

=>પોલિહાઇટનો ઉપયોગ કરવાથી હળદરની કર્ક્યુમિન માત્રામાં ઘણો વધારો થયો છે, જે 14.2% થી 73.9% સુધીની છે.

=> પોટેશિયમના ઉપયોગથી હળદરના ઉત્પાદનમાં વધારો થયો છે જે  જમીનમાં પોટેશિયમની કમી છે તે સૂચવે છે.

નિષ્કર્ષ

આ બધા પરિણામોના આધારે તે તારણ કાઢી શકાય છે કે હળદરનો પાક લેવા માટે પોટેશિયમ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે અને એમઓપી સાથે પોલિહાઇટનો ઉપયોગ કરવાથી હળદરના ઉત્પાદનમાં અને ગુણવત્તા વધારવા ખૂબ જ ઉપયોગી ખાતર સાબિત થશે.