સામાન્ય રીતે મળી રહેતી આ જડીબુટ્ટીને વેચીને લોકો કરી રહ્યા છે 20 લાખની કમાણી- જાણો કેમ ખરીદવા તડપી રહ્યા છે લોકો?

વિશ્વની સૌથી મોંઘી ફૂગ અથવા કહીએ તો, કીડા કે જે બજારમાં પ્રતિ કિલો આશરે 20 લાખ રૂપિયાના દરે વેચે છે, તેનો વ્યવસાય ચીનને કારણે નાશ પામ્યો છે. હવે કોઈ એક કિલોના એક લાખ રૂપિયાના દરે તેને ખરીદવા નથી આવી રહ્યું. જોકે ચીનને આ જંતુની સૌથી વધુ જરૂર છે.

ભારત સાથે સરહદ વિવાદને કારણે અને કોરોના વાયરસને કારણે, આ વખતે આ કૃમિનો વ્યવસાય ધરાશાયી થયો છે. આટલું જ નહીં, આંતરરાષ્ટ્રીય નેચર કન્સર્વેઝન એસોસિએશન (આઈયુસીએન) એ તેને જોખમ એટલે કે લાલ સૂચિમાં મૂક્યું છે. તેને હિમાલયન વાયગ્રા કહે છે. આ સિવાય તેને ભારતીય હિમાલયના ક્ષેત્રમાં નાગદમન અને યશગુમ્બા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. છેલ્લા 15 વર્ષોમાં હિમાલય વાયગ્રાની ઉપલબ્ધતામાં 30 ટકાનો ઘટાડો થયો છે.

આઇયુસીએન માને છે કે તેનો અભાવ તેના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે છે. તેનો ઉપયોગ શારીરિક નબળાઇ, જાતીય ઇચ્છાશક્તિનો અભાવ, કેન્સર વગેરે રોગોના ઇલાજ માટે થાય છે. હવે આઈયુસીએન યાદીના નામ બાદ હિમાલયન વાયગ્રાના બચાવ માટે રાજ્ય સરકારોની મદદથી એક યોજના તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. હિમાલયન વાયગ્રા 3500 મીટરથી વધુની ઉચાઇવાળા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે.

ભારત સિવાય તે નેપાળ, ચીન અને ભૂટાનના હિમાલય અને તિબેટના પ્લેટ વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે. તે ઉત્તરાખંડના પિથોરાગ, ચમોલી અને બાગેશ્વર જિલ્લામાં ઉચાઇવાળા વિસ્તારોમાં જોવા મળે છે. મે અને જુલાઇની વચ્ચે, જ્યારે પર્વતો પર બરફ પીગળે છે, ત્યારે સરકાર દ્વારા અધિકૃત 10-12 હજાર સ્થાનિક ગ્રામજનો તેને દૂર કરવા ત્યાં જાય છે. તેને બે મહિના સબમિટ કર્યા પછી, તે વિવિધ સ્થળોએ દવાઓ માટે મોકલવામાં આવે છે. ફોરેસ્ટ રિસર્ચ સેન્ટર, હળદવાણી દ્વારા જોશીમથની આસપાસ કરવામાં આવેલા સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે છેલ્લા 15 વર્ષમાં તેનું ઉત્પાદન 30 ટકા ઘટ્યું છે. તેના જથ્થામાં ઘટાડો થવાનું સૌથી મોટું કારણ તેની માંગ, ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને આબોહવા પરિવર્તન છે. આ પછી જ, આઈયુસીએને હિમાલયન વાયગ્રાને ‘રેડ લિસ્ટ’ માં સામેલ કરીને જોખમી જાતિઓમાં ઉમેર્યું છે.

હિમાલયન વાયગ્રા એ એક જંગલી મશરૂમ છે, જે કોઈ ખાસ જંતુના ઇયળ પર ઉગે છે. કેટર જેના પર તે કેટરપિલર પર ઉગે છે તેને હેપિલસ ફેબ્રિકસ કહેવામાં આવે છે. સ્થાનિક લોકો તેને જડીબુટ્ટી કહે છે. તે નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે તે અડધો કૃમિ અને અડધી વનસ્પતિ છે. ચીન અને તિબેટમાં તેને યર્ષગુમ્બા પણ કહેવામાં આવે છે. પર્વતીય વિસ્તારની વન પંચાયત સાથે સંકળાયેલા લોકોને આ ફૂગ દૂર કરવાનો અધિકાર છે.

એશિયન દેશોમાં હિમાલયન વાયગ્રાની વધુ માંગ છે. સૌથી વધુ માંગ ચીન, સિંગાપોર અને હોંગકોંગમાં છે. આ દેશોના ઉદ્યોગપતિઓ તે મેળવવા માટે ભારત, નેપાળ જાય છે. એજન્ટ દ્વારા ખરીદી કરવા પર, આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેની કિંમત પ્રતિ કિલો 20 લાખ રૂપિયા સુધી પહોંચી જાય છે. એશિયામાં દર વર્ષે તેનો 150 કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ છે.

હિમાલયન વાયગ્રાનો સૌથી મોટો વ્યવસાય ચીનમાં છે. કાઠમંડુ આ પિથોરાગ fromથી મોકલવામાં આવે છે. ત્યારબાદ ત્યાંથી તેને વિશાળ માત્રામાં ચીન લઈ જવામાં આવે છે. પરંતુ આ વર્ષે, કોરોના વાયરસના ફાટી નીકળવાના કારણે, તેમજ ભારત અને ચીન વચ્ચે ઉદભવતા વિવાદને કારણે હિમાલય વાયગ્રાનો ધંધો તૂટી પડ્યો છે. ઉત્તરાખંડમાં રજિસ્ટર્ડ કોન્ટ્રાકટરો પ્રતિ કિલો રૂ. 6-8 લાખ સુધી હિમાલયન વાયગ્રા ખરીદે છે. પરંતુ આ વખતે કોઈએ તેને એક કિલો દીઠ રૂ. ૧ લાખને કારણે હિમાલયન વાયગ્રાના ધંધાને મોટું નુકસાન થયું છે.