કિચન ગાર્ડન : આપણી રસોઇનો એક ઉત્તમ બગીચો

 આપણી રસોઇના બગીચાનો ફ્ક્ત એક જ ઉદ્દેશ્ય હોવો જોઇએ કે જેમાં ઘર આંગણે તાજા શાકભાજી ઉગાડો અને મૌજથી ખાઓ. રસોડાનો બગીચો ઘરના અન્ય બગીચા કરતા થોડોક અલગ રીતે તૈયાર કરવો જે જેમાં કોઇપણ શાકભાજી ઉગાડો છો. જેનો ઉપયોગ તમે રસોડામાં કરી શકો. કિચન ગાર્ડન એટલે કે બાહ્ય રસોઇ બગીચો કે જેમાં સૂર્ય પ્રકાશ સારી માત્રામાં પડતો હોય અને સાથે પાણીની નીક હોય. ત્યાર બાદ આ જમીનને સરખા ભાગોમાં વહેંચી લો. તેમાં પસંદગી પ્રમાણે યોગ્ય ફળ અને શાકભાજી વાવો. આ રસોડા બાગમાં બીનજરૂરી શાકભાજીનો કચરો નાંખી જૈવિક ખાતરના રૂપમાં ઉપયોગ કરી શકાય છે. બાહ્ય કિચન ગાર્ડનને નાની જગ્યા તેમજ આજુબાજુ બીનજરૂરી વાડામાં તેમજ ઘરની પાછળ બનાવી શકાય છે.
  આ રસોડા બાગ આર્થિક રીતે ખૂબ જ લાભદાયી હોય છે. કારણ કે જ્યારે શિયાળુ તથા ઉનાળાની ઋતુમાં શાકભાજીના ભાવ ખૂબ જ વધારે (આસમાને) હોય છે. તો આવા સમયમાં આપણે શાકભાજી તાજી અને સ્વચ્છ મળે છે. અને પૈસાની બચત થાય છે. જો તમારા ઘરે બગીચા બનાવવાની પૂરતી જગ્યા ન હોય તો તમે રસોડાની બારી પર નાના પોટમાં વેલાવાળા શાકભાજી બનાવી શકો છો. અને સાથે તેની દેખભાળ રાખવાની પણ સરળ થઇ જાય છે. તેમાં દરરોજ અલગથી પાણી આપવાની જરૂર નહીં પડે કારણ કે, રસોઇનું બીનજરૂરી પાણી આ પોટમાં નાંખી પાણીની બચત કરી શકાય છે. બીનજરૂરી શાકભાજીના છોતરા, કચરો આ રસોડા બાગમાં નાંખી દો. જેથી તેનું જૈવિક ખાતરમાં રૂપાંતર થઇ જાય છે અને જમીન વધારે ફળદ્રુપ બની જાય છે.   

કિચન ગાર્ડનના હેતુઓ

(૧) ઘર આંગણે જ કુટુંબની જરૂરીયાત પ્રમાણે શાકભાજી, ફળ અને ફૂલ ઉગાડી શકાય છે.

(૨) તાજી, મનપસંદ, પ્રદુષણમુક્ત શાકભાજી, ફળ તથા ઘર આંગણે જ નિયમિત મળી રહે છે.

(૩) સ્થાનિક બજારમાંથી મોંઘા ભાવનું શાકભાજી, ફળ કે ફૂલ ખરીદવા જવું પડતું નથી માટે  સમય અને શક્તિનો બચાવ થાય છે.

(૪) સ્થાનિક બજારમાં મળતાં ફળ અને શાકભાજી કરતાં કિંમતમાં સસ્તાં પડે છે.

(૫) ઘર આંગણે કામ કરતી મહિલાઓ,બાળકો અને વડીલોને શારીરિક શ્રમ સાથે જ્ઞાન મેળવવાની ઉત્તમ તક મળે છે અને ઘરનાં સદસ્યોની તંદુરસ્તી પણ સારી રહે છે.

(૬) ઘરની જરૂરિયાત મુજબના તાજા શાકભાજી ઉત્પન્ન કરી ઘર ખર્ચમાં મોટો ઘટાડો કરી શકાય.

(૭) તાજા અને તંદુરસ્ત શાકભાજી ઇચ્છાનુસાર મેળવી શકાય.

(૮) ઘર આંગણે તૈયાર કરેલ શાકભાજીમાં જંતુનાશક દવાઓના અવશેષ સિવાયના અને કુદરતી સેન્દ્રીય ખાતરોનો ઉપયોગ કરી જરૂરિયાત પૂરી કરી શકાય.

(૯) ઘરના નાના મોટા સૌ કામ કરવાથી શારીરિક કસરત થાય જેનાથી તાજગી મળે, સાથે સાથે શરીર તંદુરસ્ત રહેવાથી દવાનો ખર્ચ ઘટાડી શકાય.

(૧૦) ઘર આંગણાની આજુ બાજુનું વાતાવરણ શુધ્ધ અને ચોખ્ખું રાખી શકાય છે.

(૧૧) નકામા પાણીનો કિચન ગાર્ડનમાં વપરાશ કરી શકાય અને તેને લઇને ભુગર્ભ પ્રદુષણ ઘટાડી શકાય છે.

(૧૨) બીન ખેતીલાયક જમીનમાંથી ઉત્પાદન થતું શાક ખેડાણ જમીનનું ભારણ ઘટાડે છે. જે બીજા પાક ઉગાડવા માટે વાપરી શકાય છે.

 કિચન ગાર્ડનના લે-આઉટ પ્લાન માટે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા :-

(૧) જમીનને ઊંડી ખેડ અથવા કોદાળીથી ઉંડો ગોળ કરવો.

(૨) જમીનમાંથી પથ્થર, કાંકરા, કચરો વગેરે વીણી જમીન તપવા દેવી.

(૩) જમીન તૈયાર કર્યા બાદ જે તે પાક માટે સ્થળ નક્કી કર્યા બાદ શાકભાજીના વાવેતર માટે ક્યારા તૈયાર કરવા.

(૪) ક્યારાની લંબાઇ ૫ મીટર અને પહોળાઇ ૩ મીટર રાખવી.

(૫) પિયત આપવા માટે નીક બનાવવી.

(૬) ગાર્ડનમાં ફરતે વાડ બનાવવી.

(૭) ફળ ઝાડની રોપણી માટે તેના નિયમ અંતર મુજબ જગ્યા નક્કી કરી ૬૦x૬૦x૬૦ સે.મી. ના માપના ખાડા ખોદી તૈયાર કરવા અને ઉનાળામાં તપવા દેવા.

(૮) મકાનના પ્રવેશદ્વારના રસ્તાની બંને બાજુ ફુલછોડની વાવણી માટે જગ્યા ફાજલ રાખવી.

(૯) જે તે પાકમાં પરાગયન માટે તથા ચોખ્ખું મધ ઘરઆંગણે મળી રહે તે માટે મધમાખી ઉછેર માટેની એકાદ કોલોની પણ રાખી શકાય.

(૧૦) ધરૂના ઉછેર માટે ૩મી.x ૧ મી. ના માપના ગાદી કયારા બનાવી સારું કોહવાયેલું છાણિયું ખાતર તેમજ દિવેલીના ખોળનું મિશ્રણ જમીનમાં ભેળવી બીજને હારમાં કે પુંખીને વાવવું.

(૧૧) જમીન તૈયાર કરતી વખતે સેન્દ્રીય ખાતર, વર્મીકમ્પોસ્ટ તેમજ દિવેલીનો ખોળ જમીનમાં ભેળવવો.

(૧૨) રાસાયણિક ખાતરોનો વપરાશ ઓછો કરવા માટે દિવેલીનો ખોળ તથા જૈવિક કલ્ચરનો ઉપયોગ કરવો.

(૧૩) કિચન ગાર્ડનમાં એક ખૂણામાં ખાડો ખોદી તેમાંથી બનતું કમ્પોસ્ટ ખાતર વાપરવું.

(૧૪) કિચન ગાર્ડનમાંનું કદ જમીનની ઉપલબ્ધતા, કુટુંબના કેટલા સભ્યો માટે શાકભાજીની જરૂરીયાત તથા કિચન ગાર્ડનની કાળજી માટે કેટલો વધારાનો સમય ફાળવી શકાશે તેના પર આધાર રાખે છે.

કિચન ગાર્ડનમાં સમાવી શકાય તેવા ઋતુ પ્રમાણેનાં શાકભાજી તથા ફળ પાકો  :-

શિયાળુ ઋતુના શાકભાજી :‌‌

(રોપણી સમય: ઓકટોબર- નવેમ્બર માસ,કાપણી સમય: ફેબ્રુઆરી-માર્ચ)

(૧) રિંગણ,ટામેટાં, મરચાં (તીખાં) કોબીજ, કોબી ફ્લાવર.

(૨) નોલખોલ, મુળા, ગાજર, બીટરૂટ,ટર્નીપ(શલગમ)

(૩) પાલજ વિલાયતી પાલક, મેથી,સુવા,શતાવર.

(૪) શક્કરિયાં, બટાટા, મરચા,(કેપ્સીકમ) ડુંગળી, લસણ, વાલ,વટાણા, પાપડી, ફણસી, વાલોડ, ધાણા, વરિયાળી, તુવેર.

ઉનાળું ઋતુના શાકભાજી :-

(રોપણી સમય : ફેબ્રુઆરી-માર્ચ, કાપણી જૂન-જુલાઇ)

        રીંગણ, ટામેટા, મરચા (તીખા), અળવી, ચોળી, ગુવાર, ચોધારી, ફણસી, તાંદળજો, પોઇ, કાકડી, દૂધી, ગલકાં, તુરીયા, કારેલા, કોળું, પરવળ, ટીંડોળા, ચીભડા, તરબૂચ, શક્કરટેટી.

ચોમાસું ઋતુના શાકભાજી :-

(રોપણી સમય : જૂન-જુલાઇ, કાપણી સમય : ઓક્ટોબર-નવેમ્બર)

        રીંગણ, ટામેટાં, મરચાં (તીખા), ભીંડા, રતાળું, સુરણ, ટેપીઓકા, અ‍ળવી, ચોળી, ગુવાર, વાલોળ, ચોધારી, ફણસી, તાંદળજો, પોઇ, કાકડી, દૂધી, ગલકાં, તુરીયાં, કારેલા, કોળું, પરવળ, ટીંડોળા, કંકોડા, પંડોળા, તુવેર, આદુ, હળદર, શાકભાજી માટે ઉપયોગી ઝાડો જેવાં કે સરગવો, મીઠો લીમડો.

બહુ વર્ષાયુ શાકભાજી :

પરવળ, ટીંડોળા, કંકોળા, ચોધારી ફણસી, શતાવરી.

શાકભાજીની વિવિધ પધ્ધતિઓ:

(૧) બી થાણીને : ભીંડા, ગુવાર, ચોળી, તુવેર, વાલ, વટાણા, પાપડી, તરબૂચ, શક્કરટેટી, દૂધી, ફણસી, કાકડી, ગલકાં, તુરિયાં, કારેલાં, કોળું, ચીભડાં, વરિયાળી, સરગવો.

(૨) ગાદી ક્યારા ઉપર ધરુ તૈયાર કરીને : રીંગણ, ટામેટાં, મરચાં (તીખા,કેપ્સીકમ), કોબીજ, ફ્લાવર, ડુંગળી, વરિયાળી.

(૩) વેલાના કટકા / મૂળ રોપીને : ટીંડોળા, પરવળ (નર માદા), ટેપીઓકા, સરગવો, મીઠો લીમડો.

(૪) ગાંઠો રોપીને : આદુ (અંગુલી ગાંઠ), હળદર (માતૃ ગાંઠ), સુરણ, અળવી, બટાટા, કંકોડા (નર માદા), રતાળું, કનખડી.

(૫) કળી રોપીને : લસણ

(૬) બીજ રોપીને: પાલખ, તાંદળજો, ગાજર, ધાણા, મૂળા, મેથી, બીટરૂપ, સુવા.