ગાયના દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો તો ભેંસના દૂધ ઉત્પાદનમાં થયો મોટા પાચે ઘટાડો:રિપોર્ટ

કેંદ્ર સરકાર દ્વારા દૂધ ઉત્પાદનમાં ટોચના પાંચ રાજ્યોની યાદી જાહેર કરવામાં આવી છે. આ યાદી તેઓ જણાવવામાં આવ્યું છે કે વાર્ષિક દૂધ ઉત્પાદનમાં કયા રાજ્યોએ આગળ છે. ડેરી મંત્રી રાજીવ રંજન સિંહે આ વિશેમાં ડાટા જાહેર કરતા જણાવ્યું કે સારી ઉત્પાદકતાના કારણે ભારતનું દૂધ ઉત્પાદન 2023-24 માં વાર્ષિક આશરે 4 ટકા વધીને 240 મિલિયન ટન થવાની ધારણ છે, જ્યારે ભેંસના દૂધના ઉત્પાદનમાં વાર્ષિક ધોરણે 16 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. જણાવી દઈએ કે વિશ્વના સૌથી મોટા દૂધ ઉત્પાદક દેશ ભારતનું દૂધ ઉત્પાદન ગયા વર્ષે 23 કરોડ ટન હતું.

દૂધ ઉત્પાદનમાં ટોચના 5 રાજ્યો

સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, ઉત્તર પ્રદેશ 2023-24 દરમિયાન ટોચના 5 દૂધ ઉત્પાદક રાજ્યોમાં પ્રથમ સ્થાને છે, જેનો કુલ દૂધ ઉત્પાદનમાં હિસ્સો 16.21 ટકા છે. આ પછી રાજસ્થાન (14.51 ટકા), મધ્યપ્રદેશ (8.91 ટકા), ગુજરાત (7.65 ટકા) અને મહારાષ્ટ્રનું (6.71 ટકા) નંબર આવે છે. તેના સાથે એવા રાજ્યોની પણ યાદી જાહેર કરવામાં આવી છે જ્યાં વાર્ષિક ધોરણે દૂધનું ઉત્પાદન સૌથી વધુ થાય છે. દૂધ ઉત્પાદનમાં વાર્ષિક વૃદ્ધિ દરની દ્રષ્ટિએ, ગયા વર્ષની સરખામણીમાં, પશ્ચિમ બંગાળ ટોચ પર રહ્યું જ્યાં 9.76 ટકા દૂધ ઉત્પાદન થઈ રહ્યું છે. તે પછી ઝારખંડ (9.04 ટકા), છત્તીસગઢ (8.62 ટકા) અને આસામનું (8.53 ટકા) સમાવેશ થાય છે.

દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો

જોકે, ડેટા દર્શાવે છે કે છેલ્લા બે વર્ષમાં વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર ધીમો રહ્યો છે. 2017-18માં વિકાસ દર 6.62 ટકા હતો. તે 2019માં 6.47 ટકા, 2020માં 5.69 ટકા, 2021માં 5.81 ટકા અને 2022માં 5.77 ટકા હતી. દૂધ ઉત્પાદનનો વાર્ષિક વિકાસ દર 2023માં ઘટીને 3.83 ટકા અને 2024માં 3.78 ટકા થશે.ડેરી મંત્રી રાજીવ રંજન સિંહે કહ્યું કે દેશમાં માથાદીઠ દૂધની ઉપલબ્ધતા પણ 2022-23માં 459 ગ્રામ પ્રતિ દિવસથી વધીને 2023-24માં 471 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ થઈ ગઈ છે. તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા 10 વર્ષમાં ભારતમાં દૂધ ઉત્પાદનમાં સરેરાશ 6 ટકા વૃદ્ધિ થઈ છે, જો કે વિશ્વમાં સરેરાશ 2 ટકા છે.

ભેંસનું દૂધ ઘટ્યું

સરકારી આંકડા અનુસાર, 2023-24માં ભેંસોના દૂધના ઉત્પાદનમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં 16 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. વિદેશી/સંકર પશુઓમાંથી દૂધ ઉત્પાદનમાં 8 ટકાનો વધારો થયો છે, જ્યારે સ્વદેશી પશુઓમાંથી દૂધ ઉત્પાદનમાં 44.76 ટકાનો વધારો થયો છે.રાજીવ રંજન સિંહે ડેરી ખેડૂતોને તેમના પશુઓને રસી અપાવવા માટે કહ્યું. સરકાર દ્વારા મફત રસીકરણ આપવામાં આવે છે. તેમણે કહ્યું હતું કે 2030 સુધીમાં દેશમાંથી પગ અને મોઢાના રોગ અને બ્રુસેલોસિસ સંપૂર્ણપણે નાબૂદ થઈ જશે અને આનાથી નિકાસ (ડેરી ઉત્પાદનો) વધારવામાં મદદ મળશે. મંત્રીએ ડેરી ખેડૂતોને મોટા પાયે સેક્સ-સૉર્ટેડ વીર્ય અને કૃત્રિમ વીર્યદાન અપનાવવા પણ કહ્યું. સિંહે કહ્યું કે સરકાર પ્રાણીઓની જાતિ સુધારવા પર પણ ધ્યાન આપી રહી છે.