બજેટ 2025 થી પહેલા આર્થિક સર્વેની રિપોર્ટ આવી સામે, કૃષિ ક્ષેત્રને લઈને આવ્યા સકરાત્મક સમાચાર

બજેટ 2025 રજુ કરવાથી પહેલા શુક્રવારે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે સંસદમાં આર્થિક સર્વેક્ષણની રિપોર્ટ રજુ કરી છે. આમા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં કેટલો વિકાસ થયો છે અથવા કયું ક્ષેત્ર પાછળ છે જેવી માહિતી આપવામાં આવી છે. રિપોર્ટમાં કૃષિ ક્ષેત્રને લઈને સકરાત્મક સમાચાર સામે આવ્યા છે. આર્થિક સર્વે મુજબ ભારતના કૃષિ ક્ષેત્ર છેલ્લા વર્ષોની સરખામણીએ વધુ મજબૂત થયો . નાણાકીય વર્ષ 2024-25 ના બીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં તેણે 3.5 ટકાનો વૃદ્ધિ દર નોંધાવ્યો છે. અહેવાલમાં કૃષિ ક્ષેત્રની સ્થિરતા ઉત્પાદકતા વધારવા, પાક વૈવિધ્યકરણને પ્રોત્સાહન આપવા અને ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે સરકારની વિવિધ પહેલ છે,. આ વૃદ્ધિમાં બાગાયત અને પશુપાલન ક્ષેત્રે મોટી ભૂમિકા ભજવી છે. બાગાયત પશુધન અને મત્સ્યઉદ્યોગ જેવા ઉચ્ચ મૂલ્યના ક્ષેત્રો કૃષિના એકંદર વિકાસમાં પ્રાથમિક યોગદાનકર્તા તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. તેમાંથી ફિશરીઝ સેક્ટરે એફવાય15 થી એફવાય23 દરમિયાન 13.67 ટકાનો સૌથી વધુ ચક્રવૃદ્ધિ વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર દર્શાવ્યો છે, ત્યારબાદ પશુધન ક્ષેત્રે 12.99 ટકા સીએજીઆર દર્શાવ્યો છે.

છેલ્લા ચાર ત્રિમાસિક ગાળાની સરખામણીમાં વિકાસ દરમાં વધારો થયો

3.5 ટકાનો વિકાસ દર છેલ્લા ચાર ક્વાર્ટરની સરખામણીમાં સુધારો દર્શાવે છે. છેલ્લા ચાર ત્રિમાસિક ગાળા દરમિયાન, વૃદ્ધિ દર સામાન્ય 0.4 ટકાથી 2.0 ટકા સુધી બદલાયો હતો. રિપોર્ટ અનુસાર, સારા ચોમાસાને કારણે 2024માં ખરીફ અનાજનું ઉત્પાદન 1647.05 લાખ મેટ્રિક ટન (LMT) થવાનો અંદાજ છે, જે અગાઉના વર્ષની સરખામણીમાં 89.37 LMTનો વધારો દર્શાવે છે. પ્રધાનમંત્રી મત્સ્ય કિસાન સમૃદ્ધિ સહ યોજના (PM-MKSSY) હેઠળ, નેશનલ ફિશરીઝ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ (NFDP) શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જેના પર માત્ર ચાર મહિનાના ટૂંકા ગાળામાં 16.35 લાખ માછલી ઉત્પાદકો, કામદારો, વિક્રેતાઓ અને પ્રોસેસરો નોંધાયા હતા.

10 વર્ષમાં કૃષિ આવકમાં વાર્ષિક 5.23 ટકાનો વધારો થયો

છેલ્લા એક દાયકામાં કૃષિ આવક વાર્ષિક ધોરણે 5.23 ટકા વધી છે, જ્યારે બિન-કૃષિ આવકમાં 6.24 ટકા અને એકંદર અર્થતંત્રમાં 5.80 ટકાનો વધારો થયો છે, જ્યારે પાક ક્ષેત્રે 2.1 ટકાની સાધારણ ચક્રવૃદ્ધિ દર્શાવી છે. FY13 થી FY22 સુધી વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર (CAGR) નોંધવામાં આવ્યો છે.તેલીબિયાંનો 1.9 ટકાનો ધીમો વિકાસ દર ચિંતાનો વિષય છે, ખાસ કરીને ભારત ઘરેલું ખાદ્ય તેલની માંગને પહોંચી વળવા આયાત પર ભારે નિર્ભર છે તે ધ્યાનમાં લેવું.

ખરીફ અનાજ ઉત્પાદન રેકોર્ડ 1647.05 LMT

2024-25 માટે કૃષિ ઉત્પાદનના પ્રથમ આગોતરા અંદાજ મુજબ, કુલ ખરીફ અનાજનું ઉત્પાદન વિક્રમી 1647.05 લાખ મેટ્રિક ટન (LMT) થવાનો અંદાજ છે, જે 2023-24 કરતા 5.7 ટકા વધુ છે અને સરેરાશ ખાદ્યાન્ન ઉત્પાદન છેલ્લા પાંચ વર્ષ કરતાં 8.2 ટકા વધુ છે. અંદાજિત વૃદ્ધિ મુખ્યત્વે ચોખા, મકાઈ, બરછટ અનાજ અને તેલીબિયાંના ઉત્પાદનમાં વધારાને કારણે છે. 2024 માં સામાન્ય દક્ષિણ-પશ્ચિમ ચોમાસાએ જળાશયોમાં પાણીના સ્તરમાં સુધારો કર્યો છે, જે રવિ પાકના ઉત્પાદન દરમિયાન સિંચાઈ માટે પૂરતું પાણી સુનિશ્ચિત કરે છે. નાના અને સીમાંત ખેડૂતોને ધિરાણ સુવિધાઓ સુધારવા માટેના અન્ય મહત્વપૂર્ણ પગલામાં કોલેટરલ ફ્રી કૃષિ લોન મર્યાદા રૂ. 1.6 લાખથી વધારીને રૂ. 2 લાખ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.

ખુલ્લા બજારમાં વેચાણ યોજનામાં અનાજનું વેચાણ

• ઓપન માર્કેટ સેલ સ્કીમ હેઠળ ઘઉં અને ચોખા કેન્દ્રીય પૂલમાંથી ઉતારવામાં આવ્યા હતા. ચણાની દાળ, મગની દાળ અને મસૂર દાળ ભારત બ્રાન્ડ હેઠળ વેચાતી હતી. તુવેર અને દેશી ચણા પર 21 જૂન 2024 થી 30 સપ્ટેમ્બર 2024 સુધી સ્ટોક મર્યાદા લાદવામાં આવી છે. 31 માર્ચ 2025 સુધી 'ફ્રી' શાસન હેઠળ તુવેર અને અડદની આયાતને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.
• દેશી ચણા, તુવેર, અડદ અને મસૂરની ડ્યૂટી ફ્રી આયાતને 31 માર્ચ 2025 સુધી મંજૂરી છે. 20 ફેબ્રુઆરી 2025 સુધી પીળા વટાણાની ડ્યુટી ફ્રી આયાતની મંજૂરી. ભાવ સ્થિરીકરણ ફંડ હેઠળ કુલ 7 લાખ મેટ્રિક ટન રવી ડુંગળીની ખરીદી કરવામાં આવી છે. 13 સપ્ટેમ્બર, 2024થી ડુંગળી પર 20 ટકા નિકાસ જકાત. સપ્ટેમ્બર-ડિસેમ્બર 2024 સુધી 35 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના દરે ડુંગળીનું સબસિડીવાળા વેચાણ. ઓક્ટોબર 2024માં 65 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના દરે ટામેટાંનું સબસિડીવાળા વેચાણ.
• પ્રધાનમંત્રી મત્સ્ય કિસાન સમૃદ્ધિ યોજના (PM-MKSSY) હેઠળ નેશનલ ફિશરીઝ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ (NFDP) શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જે હેઠળ માત્ર ચાર મહિનાના ટૂંકા ગાળામાં 35 લાખ માછલી ઉત્પાદકો, કામદારો, વેચાણકર્તાઓ અને પ્રોસેસર્સનું સફળતાપૂર્વક આયોજન અને નોંધણી કરવામાં આવી હતી.
• એગ્રી-ફૂડ નિકાસમાં પ્રોસેસ્ડ ફૂડની નિકાસનો હિસ્સો 2017-18માં 9 ટકાથી વધીને 2023-24માં 23.4 ટકા થયો છે. 31 ઓક્ટોબર, 2024 સુધીમાં, 1,079 PMKSY પ્રોજેક્ટ્સ પૂર્ણ થયા છે. 31 ઓક્ટોબર, 2024 સુધીમાં, યોજના હેઠળ 171 અરજીઓ મંજૂર કરવામાં આવી હતી, જેમાં લાભાર્થીઓએ રૂ. 8,910 કરોડનું રોકાણ કર્યું હતું અને રૂ. 1,084.01 કરોડ પ્રોત્સાહન તરીકે મેળવ્યા હતા.
• 31 ઓક્ટોબર, 2024 સુધીમાં, યોજનાને 407,819 અરજીઓ મળી છે, જેમાંથી 108,580 અરજદારોને રૂ. 63 હજાર કરોડની કુલ લોન મંજૂર કરવામાં આવી છે. વધુમાં, પ્રોગ્રામે 36 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 672 માસ્ટર ટ્રેનર્સ, 1,120 જિલ્લા સ્તરના ટ્રેનર્સ અને 87,477 લાભાર્થીઓને સફળતાપૂર્વક તાલીમ આપી છે.