ભેળસેળયુક્ત દૂધ: લોકોના સ્વાસ્થ્ય સાથે થઈ રહ્યો છે છેડા, ભેળસેળયુક્ત દૂધને ઓળખવા માટે કરો આવું

ભારતમાં 23 કોરડ ટનથી પણ વધુ દૂધનું ઉત્પાદન થાય છે. જેનો ફક્ત દેશમાં જ નથી પરંતુ વિદેશમાં પણ આયાત કરવામાં આવે છે. દેશમાં દૂધની માંગને પહોંચી વળવા માટે સ્કિમ્ડ મિલ્ક પાવડરના પણ નિકાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. તેના સાથે જ બજારોમાં ઘી અને માખણ જેવા ડેરી પ્રોડક્ટર પણ મોટા પ્રમાણમાં વેચાઈ રહી છે. છતાં લોકોના સ્વાસ્થ્ય સાથે છેડા કરવા માટે નકલી દૂધ બનાવામાં આવી રહ્યો છે. પહેલા નકલી દૂધ અને ભેળસેળનો ધંધો ફક્ત એક બે રાજ્ય સુધી હતું પરંતુ હવે તેઓ દેશભરમાં જોવા મળી રહ્યું છે. તેના ઉપર કાર્યવાહી હોવા છતાં ભેળસેળનો આ ધંધો દર વિતેલા દિવસના સાથે વધી રહ્યો છે.

રિપોર્ટમાં થયો ખુલાસો

તાજેતરમાં, પરિવાર આરોગ્ય કલ્યાણ મંત્રાલયે એક પ્રશ્નના જવાબમાં રાજ્યસભામાં એક અહેવાલ રજૂ કર્યો છે. રિપોર્ટમાં ખુલાસો થયો છે કે દેશમાં નકલી દૂધ બનાવવાનો ધંધો હજુ પણ ચાલી રહ્યો છે. એ અલગ વાત છે કે નકલી દૂધ બનાવવાનું કામ કેટલાક રાજ્યોમાં નાનું અને કેટલાકમાં મોટું છે. રિપોર્ટમાં ખુલાસો થયો છે કે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં નકલી દૂધના સૌથી વધુ કેસ યુપી, કેરળ અને તમિલનાડુમાં નોંધાયા છે.

જો વર્ષ 2023-24ની વાત કરીએ તો યુપીમાં 16 હજારથી વધુ દૂધના સેમ્પલ પોઝિટિવ મળ્યા હતા. મતલબ, આ નમૂનાઓ તાજા દૂધના ધોરણોને પૂર્ણ કરતા ન હતા. તેવી જ રીતે, તમિલનાડુમાં 2200 થી વધુ કેસ મળી આવ્યા હતા. જ્યારે કેરળમાં 1300 સેમ્પલ પોઝિટિવ મળ્યા હતા. વર્ષ 2022-23 અને 2021-22માં નકલી અને ભેળસેળયુક્ત દૂધના સૌથી વધુ કેસ ખાસ કરીને આ ત્રણ રાજ્યોમાં મળી આવ્યા હતા. એટલું જ નહીં બિહાર, હરિયાણા, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, પંજાબ, ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશમાં પણ ભેળસેળયુક્ત અને નકલી દૂધના કેસ સતત મળી રહ્યા છે.

દૂધમાં ભેળસેળ આ રીતે ઓળખો

• દૂધના ટીપાને સરળ સપાટી પર મૂકો.
• જો ટીપું ધીરે ધીરે વહે છે અને સફેદ નિશાન છોડી દે છે તો તે શુદ્ધ દૂધ છે.
• ભેળસેળયુક્ત દૂધનું ટીપું કોઈ નિશાન છોડ્યા વિના ઝડપથી વહેશે.
• 3 મિલી દૂધમાં હાઇડ્રોક્લોરિક એસિડના 10 ટીપાં મિક્સ કરો.
• એક ચમચી ખાંડ નાખ્યા પછી પાંચ મિનિટ પછી તે લાલ રંગની થઈ જશે.

દૂધમાં સ્ટાર્ચ કેવી રીતે ઓળખવું

• દૂધમાં આયોડીનના થોડા ટીપાં મિક્સ કરો.
• મિશ્રણને મિક્સ કરવાથી તેનો રંગ વાદળી થઈ જશે.

દૂધમાં યુરિયા કેવી રીતે શોધી શકાય

• ટેસ્ટ ટ્યુબમાં થોડું દૂધ અને સોયાબીન અથવા ચણાના પાવડર મિક્સ કરો.
• પાંચ મિનિટ પછી તેમાં લાલ લિટમસ પેપર બોળી દો.
• જો કાગળનો રંગ વાદળી થઈ જાય તો યુરિયા ઉમેરવામાં આવ્યું છે.

દૂધમાં ફોર્મેલિન છે કે નહીં તે કેવી રીતે ઓળખવું

• 10 મિલી દૂધમાં 5 મિલી સલ્ફ્યુરિક એસિડ મિક્સ કરો.
• જાંબલી રીંગની રચના ફોર્મેલિનની હાજરી સૂચવે છે.
• દૂધને લાંબા સમય સુધી સાચવવા માટે ફોર્મેલિન ઉમેરવામાં આવે છે.
• આ રીતે તમે કૃત્રિમ દૂધને ઓળખી શકો છો
• કૃત્રિમ દૂધનો સ્વાદ કડવો હોય છે.
• જ્યારે આંગળીઓ વચ્ચે ઘસવામાં આવે છે, ત્યારે તે સાબુ જેવું સરળ લાગે છે.
• જ્યારે ગરમ થાય છે ત્યારે તે પીળો થઈ જાય છે.