સ્વચ્છ ઇંધણને પ્રોત્સાહન આપવામાં ગુજરાત મોખરે, ગોબર-ધન યોજના હેઠળ સૌથી વધુ પ્લાન્ટ થયા સ્થાપિત

સ્વચ્છ ઈંઘણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્વચ્છતા અને ટકાઉ વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને ગોબર-ધન યોજના એટલે કે ગેલ્વોનાઇઝિંગ ઓર્ગેનિક બાયો-એગ્રો રિસોર્સીસ ધન યોજના શરૂ કરવામાં આવી હતી. જેના માટે કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકાર સંયુક્ત રીતે રૂં. 37 હજાર આપે છે. બાયોગેસ પ્લાન્ટ થકી ખેડૂતો અને અન્ય ગ્રામીણ લોકોને વૈક્લપિક ઉર્જા, સ્ત્રોતો, સ્વચ્છ પાર્યાવરણ, સ્વાસ્થ્ય લાભો અનો રોજગારીની તકો પૂરી પાડવામાં આવે છે. જેની સૌથી મોટી અસર ગુજરાતમાં જોવા મળી છે. ગુજરાતમાં અત્યાર સુધીમાં ગોબર-ધન યોજના હેઠળ 72,00 થી વધુ બાયોગેસ પ્લાન્ટ સરળતાથી ચાલી રહ્યા છે, જો કે ભારતના બીજા રાજ્યોની સરખામણીએ સૌથી વધુ છે. જેના સૌથી મોટો લાભ પશુપાલકોને મળી રહ્યો છે. આથી તેઓના પરંપરાગત ઈંધણ પર ખર્ચ કરવામાં આવતા ખર્ચ ઓછો થઈ રહ્યો છે.

ક્યારે શરૂ કરવામાં આવી હતી યોજના

કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ગોબર-ધન યોજના વર્ષ 2018 માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. પરંતુ હવે આ યોજના એટલા માટે સમાચારોમાં છે કેમ કે પીએમ મોદીએ 12 સપ્ટેમ્બરથી લઈને 31 ઓક્ટોબર સુધી સ્વચ્છતા હી સેવા- 2024 અભિયાન શરૂ કર્યો છે. જેનો ઉદ્દેશ્ય સમગ્ર દેશામાં સ્વસ્છતા કાર્યક્રમોને વેગ આપવાનો છે. સ્વચ્છતા હી સેવા અભિયાનમાં ગોબર ધન યોજના હેઠળ સ્થાપિત બાયોગેસ પ્લાન્ટ પણ સ્વચ્છ ઈંધણનું ઉત્પાદન કરીને સ્વચ્છ પર્યાવરણને પ્રોત્સાહન આપવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. જલ શક્તિ મંત્રાલય દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી આ યોજના થકી જૈવિક કચરો જેમ કે પશુઓના છાણ, કૃષિ અવશેષો અને અન્ય કાર્બેનિક કચરાઓને બાયોગેસ, સંકુચિત બાયોગેસ અથવા બાયોગેસ- સીએનજીના રૂપાંતરિત કરીને, તેનો ઉપયોગ રાંધવા અને વીજળી ઉત્પન્ન કરવા માટે થાય છે.

ઓછા ખર્ચે મેળવો યોજનાનું લાભ

યોજનાનો લાભ મેળવવા માટે પશુપાલક પાસે ઓછામાં ઓછા બે પશુધન હોવું ફરજિયાત છે. બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપવા માટે કેન્દ્ર સરકાર અને વિવિધ રાજ્યોની સરકારોએ પ્રતિ યુનિટ રૂ. 37,000ની સબસિડી આપે છે. દરેક 2-ક્યુબિક મીટર ક્ષમતાના બાયોગેસ પ્લાન્ટ માટે, લાભાર્થીએ 5,000 રૂપિયા ખર્ચવા પડશે. તે જ સમયે, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો મળીને 25,000 રૂપિયાની સબસિડી આપે છે. તે જ સમયે, ખાડા ખોદવા અને ગાયનું છાણ અને કાર્બનિક કચરો એકઠો કરવા માટે મનરેગામાંથી રૂ. 12,000 આવે છે. એટલે કે 42 હજાર રૂપિયામાં બાયોગેસ પ્લાન્ટ લગાવી શકાય છે. બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપવા માટે અમલીકરણ એજન્સી તરીકે બનાસ ડેરી, સાબર ડેરી, દૂધ સાગર ડેરી, અમૂલ ડેરી અને એનડીડીબીને જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે.

વધુ 10 હજાર છોડ વાવવાનો લક્ષ્યાંક

ગુજરાતમાં 7,600 બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપવાનો લક્ષ્યાંક રાખવામાં આવ્યો હતો, જેમાંથી અત્યાર સુધીમાં કુલ 7,276 બાયોગેસ પ્લાન્ટ લગાવવામાં આવ્યા છે. તે જ સમયે, ક્લસ્ટર બાયોગેસ પ્લાન્ટ પર કામ ચાલી રહ્યું છે. મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલે રાજ્યમાં 50 વધારાના ક્લસ્ટરોમાં 10,000 વધુ બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપવાની યોજના બનાવી છે. બાયોગેસ પ્લાન્ટમાંથી મેળવેલા જૈવિક ખાતરને વેચવા માટે સહકારી મંડળીની રચના કરીને આવક વધારી શકાય છે. સ્વ-સહાય જૂથોની મહિલાઓ ખાતર સહકારી સંસ્થાઓ દ્વારા આત્મનિર્ભર બની રહી છે અને રોજગારીની નવી તકો પ્રાપ્ત કરી છે.