Milk Production: દેશમાં દુધાળા પશુઓની સંખ્યા છે 30 કરોડ પરંતુ ફક્ત 40 ટકા જ આપે છે દૂધ

વિશ્વના અન્ય દેશોની સરખામણીએ આપણા દેશમાં દુધાળા પશુઓની સંખ્યા વધુ છે. આ જ કારણ છે કે આપણે વૈશ્વિક સ્તરે દૂધ ઉત્પાદનમાં નંબર વન છીએ. આપણા દેશમાં દર વર્ષે દૂધનું ઉત્પાદન વધી રહ્યું છે. પરંતુ પશુ દીઠ દૂધ ઉત્પાદનની દ્રષ્ટિએ આપણી સંખ્યા ઘણી પાછળ છે. જો કે, નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે તેની પાછળ ઘણા મોટા કારણો છે, પરંતુ સૌથી મોટું કારણ પ્રાણીઓનો ખોરાક છે. દુધાળા પશુને જરૂરી તમામ લીલો અને સૂકો ચારો અને ખનીજ મળી શકતું નથી.

પશુપાલકો ખોરાક પર ધ્યાન આપતા નથી

પશુપાલકો ખોરાક પર ધ્યાન આપવાને બદલે દૂધ પર સંપૂર્ણ ધ્યાન આપે છે. દિનપ્રતિદિન ઘાસચારો મોંઘો થતાં આ વ્યવસ્થા કથળી રહી હોવાનું પશુ ખેડૂતોનું કહેવું છે. જો પશુઓને સારો ચારો ન મળતો હોય તો તેના કારણે દૂધનું ઉત્પાદન ઘટી રહ્યું છે. ઘાસચારો અને ખનીજના ભાવને કારણે ડેરીનો ખર્ચ વધી ગયો છે.

દેશમાં છેલ્લા વર્ષે કેટલો થયો હતો દૂધનું ઉત્પાદન

વર્ષ 2023માં આપણા દેશમાં 231 મિલિયન ટન દૂધનું ઉત્પાદન થયું છે. તેમાંથી 55 ટકા હિસ્સો ભેંસનો અને 45 ટકા ગાયનો છે. આ બધામાં બકરીનો હિસ્સો ત્રણ ટકા છે. આપણા દેશમાં 30 કરોડ પશુઓ છે, પરંતુ તેમાંથી માત્ર 10 કરોડ પશુઓ જ દૂધ આપે છે. આનું કારણ એ છે કે અમારું સંપૂર્ણ ધ્યાન દૂધ ઉત્પાદન વધારવા પર છે, પરંતુ અમે પ્રાણીઓના પોષણ પર એટલું ધ્યાન આપતા નથી. જ્યારે સામાન્ય રીતે ગાય અને ભેંસને ઓછામાં ઓછો 10 કિલો લીલો ચારો અને પાંચ કિલો સૂકો ચારો આપવો જોઈએ. આટલું જ નહીં, જો તમારી ગાય કે ભેંસ 10 કિલો દૂધ આપે છે તો તેને ઓછામાં ઓછું પાંચ કિલો મિનરલ મિક્ષ્ચર આપવું જોઈએ.

પશુપાલકો વધુ કરતા લીલા ચારો આપે છે

ભારતીય ડેરી એસોસિએશનના પ્રમુખ અને અમૂલના ભૂતપૂર્વ એમડી આરએસ સોઢી કહે છે કે આપણા દેશમાં ઘણા લોકો ત્રણ-ચાર ગાય અને ભેંસ પાળે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમની દૂધની કમાણીનો મોટો હિસ્સો ઘાસચારો અને ખનિજોની ખરીદીમાં ખર્ચવામાં આવે છે. મકાઈ અને સોયાબીનના વધતા ભાવ કોઈનાથી છુપાયેલા નથી. જો આને ખાવા માટે આપવામાં ન આવે, તો પ્રાણી માત્ર વધુ દૂધ નહીં આપે પરંતુ સારી ચરબી પણ નહીં આપે. મતલબ કે દૂધ ગુણવત્તાવાળું નહીં હોય.

આ જ કારણ છે કે પશુપાલકો ખનિજોની ઉણપની ભરપાઈ કરવા માટે પશુઓને મોસમી લીલા ચારા પર વધુ રાખે છે. જ્યારે પોષણ નિષ્ણાતોના મતે આ પદ્ધતિ ખોટી હોવાથી વધુ અને સારા દૂધ માટે લીલો અને સૂકો ચારો સહિતના ખનિજોનું પ્રમાણ પશુએ આપેલા દૂધ પ્રમાણે નક્કી કરવું જોઈએ. અને દૂધની કિંમતમાં પણ દૂધનું ઉત્પાદન વધારીને જ ઘટાડી શકાય છે.