જાણો FPO થી ખેડૂતો કઈ રીતે આર્થિક રીતે સક્ષમ બની શકે છે ?

ખેડૂત નિર્માતા સંગઠન (એફપીઓ) એ એક પ્રકારનું નિર્માતા સંગઠન છે જ્યાં ખેડૂત સભ્યો કૃષિ પેદાશોનું ઉત્પાદન કરતા જૂથો બનાવી શકે છે. આ પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવા માટે, કૃષિ અને સહકાર વિભાગ, કૃષિ મંત્રાલય, સરકાર દ્વારા ભારત સરકાર, એફપીઓની રચનામાં રાજ્ય સરકારોને ટેકો આપવા માટે નાના ખેડૂત એગ્રિબિનેસ કન્સોર્ટિયમ (એસએફએસી) ને ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યું છે.

એફપીઓમા નાના અને સીમાંત ખેડુતોને એક સાથે લાવવા માટે આયોજન કરવામાં આવે છે જેથી બીજ, ખાતરો, કૃષિ ધિરાણ, પાક વીમા, તકનીકી જાણકારી અને અન્ય આવશ્યક વિસ્તરણ સેવાઓ જેવા ગુણવત્તાવાળા ઇનપુટ્સની સપ્લાય કરવામાં સક્ષમ અને આગળના જોડાણોની ખાતરી કરવામાં આવે અને અસરકારક આગળના જોડાણોની ખાતરી કરવા માટે પણ નાના ઉત્પાદકો માટે ઉત્તમ સામૂહિક સોદાબાજીની ખાતરી કરવાના એકંદર ઉદ્દેશ્યથી ઉત્પાદન, સામૂહિક માર્કેટિંગ, પ્રોસેસિંગ અને માર્કેટની આગેકૂચ કૃષિ ઉત્પાદનમાં થાય છે.

એફપીઓ ની ભૂમિકા:

એફપીઓની ભૂમિકા એ સભ્ય ખેડુતો માટે એકંદર તરીકે કાર્ય કરે છે જેમાં ઇનપુટ્સથી માંડીને આઉટપુટ સુધીના ધોરણોની અર્થવ્યવસ્થામાં વધારો થાય છે અને તેથી સભ્ય ખેડૂતોની સોદાબાજી કરવાની શક્તિમાં વધારો થાય છે. વેચાયેલી જણસી/ પ્રોડક્શન ના કિસ્સામાં, પરિવહનની વ્યવસ્થા એફપીઓ દ્વારા કરવામા આવે છે. એફપીઓ ખેતીની શ્રેષ્ઠ પ્રથાને પ્રોત્સાહન આપે છે, માર્કેટિંગ માહિતીની પ્રણાલીને જાળવવામા મદદરૂપ થાઇ છે, કૃષિ ઉત્પાદનમાં જ્ઞાન અને કુશળતાનું વૈવિધ્યકરણ વધારશે અને કાપણી પછીની પ્રક્રિયામાં ઉત્પાદનોને મૂલ્યવર્ધન આપશે

એફપીઓ ની ભૂમિકા:

એફપીઓની ભૂમિકા એ સભ્ય ખેડુતો માટે એકંદર તરીકે કાર્ય કરે છે જેમાં ઇનપુટ્સથી માંડીને આઉટપુટ સુધીના ધોરણોની અર્થવ્યવસ્થામાં વધારો થાય છે અને તેથી સભ્ય ખેડૂતોની સોદાબાજી કરવાની શક્તિમાં વધારો થાય છે. વેચાયેલી જણસી/ પ્રોડક્શન ના કિસ્સામાં, પરિવહનની વ્યવસ્થા એફપીઓ દ્વારા કરવામા આવે છે. એફપીઓ ખેતીની શ્રેષ્ઠ પ્રથાને પ્રોત્સાહન આપે છે, માર્કેટિંગ માહિતીની પ્રણાલીને જાળવવામા મદદરૂપ થાઇ છે, કૃષિ ઉત્પાદનમાં જ્ઞાન અને કુશળતાનું વૈવિધ્યકરણ વધારશે અને કાપણી પછીની પ્રક્રિયામાં ઉત્પાદનોને મૂલ્યવર્ધન આપશે

ખેડૂત ઉત્પાદક સગંઠનના સતત વિકાસ માટેના માર્ગદર્શિત મૂલ્યો અને સિધ્ધાંતો મૂલ્યો:

એફપીઓ સ્વ-સહાય, સ્વતઃ ઉત્તરદાયિત્વ, લોકશાહી,સમાનતા, સમન્યાય અને એકતાના મૂલ્યો પર આધારિત છે. એફપીઓ સભ્યોએ પ્રમાણિકતા, નિખાલસતા, સામાજિક જવાબદારી અને અન્ય લોકોની સંભાળના નૈતિક મૂલ્યોને માનવું આવશ્યક છે.

૧) સ્વૈચ્છિક અને ખુલ્લી સદસ્યતા એફપીઓ સ્વૈચ્છિક સગંઠનો છે, જે તે બધી વ્યક્તિઓ માટે ખુલ્લાં છે જેઓ તેમની સેવાઓનો ઉપયોગ કરવા સક્ષમ છે અને લિંગ,સામાજિક,જાતિવાદી,રાજનૈતિક અથવા ધાર્મિક ભેદભાવ વગર સદસ્યતાની જવાબદારીઓને સ્વીકારવા ઇચ્છે છે.

૨) લોકતાંત્રિક ખેડૂત સભ્ય નિયંત્રણ એફપીઓ લોકતાત્રિંક સગંઠનો છે જે તેની નીતિ ઘડવા અને નિર્ણયો લેવામાં સક્રિય રીતે ભાગ લેતા ખેડૂત-સભ્યો દ્વારા સંચાલિત થાય છે. ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ તરીકે સેવા આપતા પુરુષો અને સ્ત્રીઓ સભ્યો ના સામુહિક એકમ તરફ ઉત્તરદાયી હોય છે. પ્રારંભિક એફપીઓ માં ખેડૂત-સભ્યો પાસે સમાન મતાધિકારો હોય છે (એક સભ્ય, એક મત) અને અન્ય સ્તરોના એફપીઓનુ સગંઠન પણ લોકતાત્રિંક રીતે કરવામાં આવે છે.

3) ખેડૂત સભ્યોની આર્થિક ભાગીદારી ખેડૂત-સભ્યો તેમના એફપીઓની મુડીને ન્યાયપૂર્ણ અને લોકશાહી રીતે નિયંત્રિત કરવા ફાળો આપે છે. તે મૂડીનો એક ન્યૂનતમ ભાગ સામાન્ય રીતે એફપીઓ પરની સહિયારી સંપત્તિ હોય છે. ખેડૂતસભ્યો સામાન્ય રીતે મર્યાદિત વળતર પ્રાપ્ત કરે છે, જો કોઈ હોય તો, સદસ્યતા સમયની શરતો મુજબ સબસ્ક્રાઇબ કરેલ મૂડી પર. ખેડૂત-સભ્યો તેમના એફપીઓને વિકસિત કરવાના નીચેના હેતુઓ પૈકી કોઈ પણ અથવા બધા માટે પુરાંતની ફાળવણી કરે છે, સંભવતઃ અનામતોની સેટિંગ દ્વારા, જેમાંનો ઓછામાં ઓછો એક ભાગ અવિભાજ્ય હશે જેમાંથી સભ્યોને એફપીઓ સાથેની તેમની લેવડદેવડના પ્રમાણમાં લાભ આપવો; અને સભ્યો દ્વારા મંજૂર અન્ય પ્રવૃતિઓમાં સહાય કરવી.

૪) સ્વાયત્તતા અને સ્વતંત્રતા એફપીઓ સ્વાયત્ત, સ્વ-મદદ સંગઠનો છે જે તેમના ખેડૂત-સભ્યો દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે. જો તેઓ સરકાર સહિત અન્ય કોઈ સંગઠનો સાથેના કરારોમાં પ્રવેશે છે, અથવા બાહ્ય સ્રોતોથી મુડી ઉઠાવે છે, તો તેઓ આવું તેમના ખેડૂત સભ્યો દ્વારા લોકશાહી નિયંત્રણની ખાતરી આપતી હોય તેવી શરતો પર કરે છે અને તેઓના એફપીઓની સ્વાયત્તતાને જાળવે છે.

૫) શિક્ષણ, પ્રશિક્ષણ અને જાણકારી એફપીઓના સહકારી તેમના ખેડૂતસભ્યો, ચૂટેલા પ્રતિનિધિઓ, સંચાલકો અને કર્મચારીઓને શિક્ષણ અને પ્રશિક્ષણ પ્રદાન કરે છે જેથી તેઓ પોતાના એફપીઓના વિકાસમાં પ્રભાવી ભમિૂકા નિભાવી શકે. તેઓ લોકોની સમસ્યા, ખાસ કરીને યુવાનો અને લોકમતને પ્રભાવિત કરનારાઓને એફપીઓની પ્રકૃતિ અને તેના લાભો વિશે જાણકારી આપે છે.

૬) એફપીઓ વચ્ચે સહકાર એફપીઓ તેમના સભ્યોને સૌથી અસરકારક રીતે સેવા પૂરી પાડે છે અને સ્થાનિક, રાષ્ટ્રીય, પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય માળખા દ્વારા ભેગા મળીને કામ કરીને એફપીઓ ની ગતિને મજબતૂ બનાવે છે.

૭) સમુદાય માટેની ચિંતા એફપીઓ તેમના સભ્યો દ્વારા મંજૂર કરેલી નીતિઓ દ્વારા તેમના સમુદાયોના સતત વિકાસ માટે કાર્ય કરે છે.

માહિતી સ્ત્રોત - યોગેશ એચ. જોધાણી, ડો. મૈત્રી પટેલ, જય પટેલ, ડો.આર. એસ. પુંડીર સેન્ટર ફોર એગ્રિકલ્ચરલ માર્કેટ ઇન્ટેલીજન્સ, નાહેપ-કાસ્ટ, આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી,આણંદ-૩૮૮૧૧૦