પાક વીમા યોજના સપ્તાહમાં તજજ્ઞોએ ખેડૂતોને આપી જરૂરી સલાહ

1 જુલાઈથી 7 જુલાઈ સુધી ચાલતું પાક વીમા સપ્તાહ વેબિનાર માટે પ્રેરણારૂપ હતું. ભારતના ઘણા પ્રતિષ્ઠિત વક્તાઓએ સત્રમાં ભાગ લીધો અને તેમના મંતવ્યો શેર કર્યા. વેબિનારનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય પાક વીમાના મહત્વ પર ભાર આપવાનો અને ખેડૂતોને બતાવવાનો હતો કે તેઓ આ વીમા દ્વારા પાકના નુકસાનનું વળતર કેવી રીતે મેળવી શકે છે.

પાક વીમો શું છે? (What is crop insurance)

પાક વીમો એ વીમા પૉલિસીનો એક પ્રકાર છે, જે ખેડૂતોને કુદરતી આફતો અથવા બજાર વેચાણને કારણે પાકની ઉપજમાં થતા અણધાર્યા નુકસાનથી રક્ષણ આપે છે. પાક વીમો બે પ્રકારમાં વહેંચાયેલો છે: પાક-ઉપજ વીમો અને પાક આવક વીમો.

પાક વીમો અનુમાનિત આવકને અણધારી ઉપજ અથવા પાકની માત્રાથી સુરક્ષિત કરે છે, જ્યારે પાક-મહેસૂલ વીમો પાકના વેચાણના ભાવમાં બજારની વધઘટથી આવકનું રક્ષણ કરે છે. બંને પ્રકારનો વીમો કૃષિ ઉત્પાદકોને અણધારી ઘટનાઓને કારણે સર્જાયેલી આફતોમાંથી પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરી શકે છે. પાક-ઉપજ વીમો કુદરતી આફતો જેમ કે આગ, દુષ્કાળ અથવા પૂરને કવર કરી શકે છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય ઉત્પાદકોને ઉપજ અથવા પાકના નુકસાનથી બચાવવાનો છે.

ખોડુત માટે પાક વીમો કેમ મહત્વપુર્ણ છે? (Why is crop insurance important for farmers)

કૃષિ વિશ્વની લગભગ 65 ટકા વસ્તીને રોજગારી આપે છે અને તે ખોરાક અને આજીવિકા માટેનું આર્થિક ક્ષેત્ર છે. હવામાન, અપૂરતો અથવા અસંગત વરસાદ, ભેજ, દુષ્કાળ, પૂર, આગ, જંતુઓના હુમલા, છોડના રોગો અને અન્ય કુદરતી અનિશ્ચિતતાઓ વિશ્વભરના કૃષિ ઉત્પાદકો માટે સામાન્ય પડકારો છે.

વેબિનારની હાઇલાઇટ્સ (Highlights of the webinar)

આ સત્રનું કૃષિ જાગરણના ફેસબુક પેજ પર જીવંત પ્રસારણ કરવામાં આવ્યું હતું. કૃષિ જાગરણના કન્ટેન્ટ મેનેજર (હિન્દી) શ્રુતિ જોષી નિગમે તમામ અતિથિ વક્તાઓનું સ્વાગત કરીને વેબિનારની શરૂઆત કરી. તેમણે પીએમ ફસલ વીમા યોજનાના ધ્યેય અને પાક વીમાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે સરકારે ખેડૂતોને પાક વીમા લાભોનો દાવો કરવામાં મદદ કરવા માટે ઘણા પગલાં પણ લીધા છે. પીએમ ફસલ બીમા યોજના આવી જ એક પહેલ છે. કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયે ખરીફ સિઝન 2016 દરમિયાન ભારતમાં પ્રધાનમંત્રી ફસલ વીમા યોજનાની પહેલ શરૂ કરી હતી.

કૃષિ જાગરણના સ્થાપક અને એડિટર-ઈન-ચીફ એમ.સી ડોમિનિકે ઓનલાઈન કાર્યક્રમનું સંચાલન કર્યું હતું. તેમણે તમામ મહેમાનો અને સહભાગીઓને શુભેચ્છા પાઠવી હતી.. ઉત્તર પ્રદેશના અકોરી જાલૌનના બ્રિજેશ ત્રિપાઠીને આ વિષય પર તેમના મંતવ્યો અને અભિપ્રાયો વ્યક્ત કરવા આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું.

બ્રિજેશ ત્રિપાઠીએ સૌને અભિનંદન આપતાં જણાવ્યું હતું કે કુદરતી આફતો વખતે આપણી આર્થિક સુરક્ષા માટે પાક વીમો મહત્ત્વનો છે. ખેડૂતોના જીવનમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન લાવવા માટે, તેમણે વિનંતી કરી કે સરકારે દરેક ગામનું જમીની સ્તરે વિશ્લેષણ કરવું જોઈએ અને તે વિસ્તારમાં ઉત્પાદિત મુખ્ય પાકના આધારે વીમો પૂરો પાડવો જોઈએ. તેમણે ખેડૂતોને પાક વીમો આપવા માટે આટલું મહત્વપૂર્ણ પગલું ભરવા બદલ સરકારનો આભાર માન્યો હતો. ખેડૂતોને PMFBY જેવી પહેલોથી ફાયદો થાય છે કારણ કે તેઓએ પાકમાં રોકાણ કરેલ શ્રમ અને નાણાંની રકમ વળતર આપવામાં આવશે અને વેડફાશે નહીં.

કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયના ક્રેડિટ ડિવિઝનના સહાયક કમિશનર સુનિલ કુમારે ખેડૂતો માટે આટલા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દા પર આવા વેબિનારનું આયોજન કરવા બદલ કૃષિ જાગરણ ટીમનો આભાર માન્યો. તેમણે કહ્યું, “ખેડૂત સમુદાયની નાણાકીય સ્થિરતા માટે પાક વીમો મહત્વપૂર્ણ છે. “આપણે બધા જાણીએ છીએ કે, કૃષિ ક્ષેત્ર પર્યાવરણીય ફેરફારો પ્રત્યે અત્યંત સંવેદનશીલ છે, અને આબોહવા પરિવર્તન હાલમાં તેના માટે નોંધપાત્ર જોખમ ઊભું કરી રહ્યું છે, જે ખેડૂતો પર વધારાનું દબાણ લાવી રહ્યું છે. PMFBY સરળતાથી ચાલી રહ્યું છે, અને સરકાર ખેડૂતોનો વિશ્વાસ જાળવી રાખવા માટે નિયમિત ધોરણે જરૂરી સુધારાઓ લાગુ કરે છે."

આ પણ વાંચો:PM Kisan Yojana: 12મા હપ્તાથી વંચિત ન રહેવું હોય તો ખેડૂતોએ આ કામ જરૂરથી કરી લે

રાજેશ કુમાર ગુપ્તા, નિયામક, કૃષિ આંકડાશાસ્ત્ર અને પાક વીમો, ઉત્તર પ્રદેશ સરકાર, PMFBY ના ઉદ્દેશ્યો પર પ્રકાશ પાડતા કહ્યું કે આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય છે.

- અણધાર્યા ઘટનાઓને કારણે પાકના નુકસાનનો સામનો કરવાવાળાળા ખેડૂતોને વળતર આપવા માટે.

- ખેતી ચાલુ રાખવા માટે ખેડૂતોની આવક સ્થિર કરવી

- ખેડૂતોને નવીન અને આધુનિક કૃષિ પદ્ધતિઓ અને ટેકનોલોજી અપનાવવા પ્રોત્સાહિત કરવા; અને

-કૃષિ ક્ષેત્રમાં ધિરાણનો પ્રવાહ સુનિશ્ચિત કરવા, જે ખેડૂતોને ઉત્પાદન જોખમોથી બચાવવા ઉપરાંત ખાદ્ય સુરક્ષા, પાક વૈવિધ્યકરણ અને કૃષિ ક્ષેત્રની વૃદ્ધિ અને સ્પર્ધાત્મકતામાં ફાળો આપશે.

બજાજ એલિયાન્ઝ જનરલ ઇન્સ્યોરન્સ કંપની લિમિટેડના કૃષિ વ્યવસાયના વડા આશિષ અગ્રવાલે કૃષિ જાગરણ ટીમને યોગ્ય સમયે આ વેબિનારનું આયોજન કરવા બદલ અભિનંદન આપ્યા હતા, કારણ કે ખેડૂતો ખરીફ સિઝન 2022માં નોંધણી કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે દર વર્ષે 5.5 કરોડથી વધુ ખેડૂતો આ યોજનામાં નોંધણી કરાવે છે અને તેની જોગવાઈઓનો લાભ મેળવે છે. સમગ્ર દેશમાં આ યોજના અંગે જાગૃતિ વધારવા માટે સરકારે એક નવી પહેલ પણ શરૂ કરી છે.

પીયૂષ સિંહ, રાષ્ટ્રીય પ્રમુખ, કૃષિ અને સરકારી વ્યવસાય, એસબીઆઈ જનરલ ઈન્સ્યોરન્સે જણાવ્યું હતું કે લોન લેનાર અને લોન ન લેનાર બંને ખેડૂતોનો પીએમએફબીવાય અને આરડબ્લ્યુબીસીઆઈએસ સ્કીમ હેઠળ વીમો લઈ શકાય છે. લોન લેનાર ખેડૂતો એ તમામ ખેડૂતો છે જેમણે સૂચિત પાકોની મોસમી કૃષિ કામગીરી (SAO) માટે એક અથવા વધુ નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી લોન મેળવી છે. જે ખેડૂતોએ કોઈપણ માન્ય નાણાકીય સંસ્થા પાસેથી લોન લીધી નથી તેમને નોન-લોની ખેડૂતો કહેવામાં આવે છે.

તેમણે એમ પણ કહ્યું કે લોન લેનારા ખેડૂતોએ જે બેંકો પાસેથી પાક લોન મેળવે છે તે બેંકો દ્વારા વીમો લેવો જરૂરી છે. લોન ન લેનાર ખેડૂતો CSC કેન્દ્રો અથવા વીમા કંપનીની ઑફિસની મુલાકાત લઈને તેમના પાકનો વીમો કરાવી શકે છે. ખેડૂતો બેંકો અથવા વીમા કંપનીના એજન્ટો અને દલાલોનો પણ સંપર્ક કરી શકે છે અથવા કિસાન પોર્ટલ પર ઓનલાઈન અરજી કરી શકે છે

નિવેદિતા મંડલ, વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ, એગ્રીકલ્ચર એન્ડ રૂરલ બિઝનેસ ગ્રૂપ, HDFC - EGROએ જણાવ્યું હતું કે 2016માં PMFBY લાગુ કરવામાં આવ્યું તે પહેલાં પણ પાક વીમો મેન્યુઅલી કરવામાં આવતો હતો, અને વીમાનું બુકિંગ પણ મેન્યુઅલ હતું, પરંતુ હવે ભારત સરકાર દ્વારા પાક વીમા પોર્ટલ બનાવવામાં આવ્યુ છે જેના દ્વારા ખેડૂતો બેંક, CSE, પોસ્ટ ઓફિસ વગેરેમાં જઈને  તેમનો વીમો મેળવી શકે છે, જે સરળ અને પારદર્શક બની રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે અમારી કંપનીએ ખેડૂતો માટે એક એપ પણ બનાવી છે, જેના દ્વારા અમને પાકની લણણી વિશે સંપૂર્ણ માહિતી મળે છે. પૂર, વાવાઝોડા જેવી આફતની આગાહી પહેલા જ અમે એસએમએસ દ્વારા ખેડૂતોને એલર્ટ કરીએ છીએ. અમે ખેડૂતો માટે એક વોટ્સએપ નંબર પણ જારી કર્યો છે, જેના દ્વારા ખેડૂતો પાક વીમા સંબંધિત માહિતી મેળવી શકે છે અને વીમાની સ્થિતિ પણ જાણી શકે છે.

સામાન્ય સેવા કેન્દ્રના જનરલ મેનેજર વિભાષ કુમારે જણાવ્યું હતું કે "પાક વીમા યોજનામાં CSE ની ભૂમિકા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ખેડૂતો કોઈપણ નજીકના CSE કેન્દ્રની મુલાકાત લઈ શકે છે અને ત્યાંથી આ યોજના વિશે સંપૂર્ણ માહિતી મેળવી શકે છે, CSE ના તમામ કર્મચારીઓ સંપૂર્ણપણે સારી રીતે પ્રશિક્ષિત, CSE સ્ટાફ ખેડૂતોને અરજી કરવામાં મદદ કરે છે, અને તેમના દસ્તાવેજોમાં આવતી સમસ્યાઓમાં પણ મદદ કરે છે. અમે જોઈ રહ્યા છીએ કે મોટી સંખ્યામાં ખેડૂતો CSC દ્વારા નોંધણી કરાવી રહ્યા છે.

કે.જે.ચૌપાલ: આયોજન પંચના પૂર્વ સલાહકાર ડૉ. સદામતે કૃષિ જાગરણમાં હાજરી આપી, ખેડૂતોને જરૂરી સલાહ આપી

આજે કૃષિ જાગરણના મંચ પરથી આયોજન પંચના પૂર્વ સલાહકાર ડૉ.સદામતે કૃષિ ક્ષેત્રે પોતાના અનુભવો શેર કર્યા હતા.

અજય. કે. સિંહ, નેશનલ પ્રોગ્રામ લીડ, ટેક યુનિટ સપોર્ટ, પ્રધાન મંત્રી પાક વીમા યોજના, કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે આ યોજનાનો મુખ્ય ધ્યેય ખેડૂતોને સશક્ત બનાવવા અને તેમને આર્થિક સુરક્ષા પ્રદાન કરીને આત્મનિર્ભર બનાવવાનો છે. PMFBYનો નવો ધ્યેય ખેડૂતો સુધી નવી કૃષિ ટેકનોલોજી લાવવા અને તેને જમીન પર અમલમાં મૂકવાનો છે. તેમણે એ પણ માહિતી આપી હતી કે અમે હાલમાં ખેડૂત સમુદાયની ચિંતાઓ પર કામ કરી રહ્યા છીએ અને યોગ્ય ફરિયાદ નિવારણ પદ્ધતિ દ્વારા તેનો ઉકેલ લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ.

અંતમાં કૃષિ જાગરણના ચીફ ઓપરેટિંગ ઓફિસર ડો.પી.કે.પંત (સીઓઓ)એ તમામ મહેમાનોનો આભાર માનીને કાર્યક્રમનું સમાપન કર્યું હતું.

આ પણ વાંચો:કૃષિ ક્ષેત્રે આશીર્વાદરૂપ: મહિલાસંચાલિત કૃષિ ઉપકરણો